Ματίνα Παπαχριστούδη. Στο ΠΡΙΝ του Σαββατοκύριακου
Μετά από μια 10ετία σαρωτικών αλλαγών και μετατοπίσεων στον χώρο των μίντια και την ολική μεταστροφή των εργασιακών σχέσεων στον δημοσιογραφικό κλάδο, το ερώτημα και συνάμα στοίχημα για το περιεχόμενο και τον ρόλο της δημοσιογραφίας, παραμένει ανοιχτό. Η πληροφόρηση και ενημέρωση στα παραδοσιακά Μέσα πλέον αλώθηκε ολοκληρωτικά από την κατευθυνόμενη προπαγάνδα και την κατασκευασμένη ειδησεογραφία. Η κυβέρνηση της ΝΔ ηγείται της διαδικασίας εγκαθίδρυσης ενός καθεστώτος φίμωσης και λογοκρισίας αλλά και τα άλλα συστημικά πολιτικά κόμματα ακολουθούν την ίδια γραμμή. Αυτό κατέστη δυνατό με τη διάλυση της παραδοσιακής μιντιακής διαπλοκής που κυριαρχούσε την περίοδο 1990- 2010 και την καταστροφή των σταθερών εργασιακών σχέσεων.
Έτσι, τη δεκαετία 2011-2021, η αγορά ανασυστάθηκε σε νέες συνθήκες λειτουργίας.
Έβαλαν λουκέτο δεκάδες Μέσα των Λαμπράκη-Ψυχάρη, Μπόμπολα, Κωστόπουλου, Λυμπέρη, Σαραντόπουλου, Λιακουνάκου, έκλεισαν το Mega, το Alter, η ΕΡΤ. Η ανεργία τη 2ετία 2013-2015 ανέρχονταν στο 25%, με τουλάχιστον 5.500 απολύσεις και περισσότερους από 6.500 ανέργους (στοιχεία έρευνας ΙΝΕ-ΓΣΕΕ). Νέα παραδοσιακά ΜΜΕ γεννήθηκαν σε καιρό μνημονίων, υπό την ιδιοκτησία νέων ολιγαρχών. Λειτούργησαν 4 νέα τηλεοπτικά κανάλια, εκδόθηκαν 10 νέες εφημερίδες, κυρίως, γεννήθηκαν τουλάχιστον 700 ειδησεογραφικές ιστοσελίδες.
Αυτό που είναι διαφορετικό είναι οι συνθήκες στην αγορά εργασίας των δημοσιογράφων. Στη θέση της σύμβασης του 2009 και της σταθερής μισθωτής σχέσης, αναπτύχθηκε η επισφαλής εργασία, οι συμβάσεις έργου, τα μπλοκάκια, η μαύρη εργασία με το κομμάτι. Οι μισθωτοί σήμερα καλύπτουν, μεν, περίπου το 70% της δημοσιογραφικής εργασίας, αλλά σε αυτό το ποσοστό περιλαμβάνεται και η απασχόληση στις «κρατικές θέσεις».
Αυτή είναι και η τρίτη μεγάλη αλλαγή της τελευταίας 10ετίας. Οι δημοσιογραφικές θέσεις στον κρατικό μηχανισμό, πέρα από τα κρατικά ΜΜΕ, υπερδιπλασιάστηκαν. Σε υπουργεία, οργανισμούς, φορείς, εταιρείες, περιφέρειες, δήμους αλλά και σε ιδιωτικού δικαίου επιχειρήσεις. Η «κρατική» και «εταιρική» δημοσιογραφία αποτελεί καρδιά του συστήματος χειραγώγησης και συντηρεί τη θεσμική και συνδικαλιστική παρέμβαση του κλάδου.
Στον αντίποδα της νέας συνθήκης στη λειτουργία και απασχόληση στον χώρο των ΜΜΕ, αναπτύχθηκε και επηρεάζει σοβαρά, ως αντίβαρο στη χειραγώγηση, μια «νέα» ερευνητική δημοσιογραφία που ασκείται κυρίως στα ψηφιακά Μέσα και πιέζει τα παραδοσιακά μίντια. Σε αυτόν τον χώρο, μόλις άρχισαν να αχνοφαίνονται οι δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης με οικονομική στήριξη ιδρυμάτων, θεσμικών οργανώσεων, πιθανώς και αφανών ιδιωτικών κεφαλαίων.
Η τάση αυτή είναι εμφανής τα δυο τελευταία χρόνια. Ειδήσεις «παράγουν», σε μεγάλο βαθμό πλέον, οι δημοσιογραφικές αποκαλύψεις σε ανεξάρτητα μίντια και ιστοσελίδες. Στον χώρο παραδοσιακών και νέων ψηφιακών ΜΜΕ, η ενημέρωση ως προϊόν δημοσιογραφικής εργασίας βρίσκεται σε κομβικό σημείο. Παραμένει ανοιχτό το αν οι εργαζόμενοι θα διατηρήσουν τον αυτόνομο ρόλο τους ή θα μετατραπούν σε απλούς κουβαλητές στην αναπαραγωγή.
Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι σε αυτόν ακριβώς τον χώρο επικεντρώνονται οι επιχειρήσεις φίμωσης και διώξεων το τελευταίο διάστημα. Η κυβέρνηση της ΝΔ προσπαθεί να ελέγξει με κάθε τρόπο τα ψηφιακά Μέσα για να καταστείλει τις επικίνδυνες αδέσμευτες δημοσιογραφικές φωνές. Οι δε πολυεθνικές εταιρείες μεγάλων οικονομικών συμφερόντων επιχειρούν να φιμώσουν τη δημοσιογραφική έρευνα μέσω των αγωγών συκοφαντικής δυσφήμισης τύπου SLAPPs.