Αμφισβητώντας την τέταρτη εξουσία, αναδημοσίευση από το medianalysis.gr
της Ηλιάνας Γιαννούλη
Με τον προβοκατόρικο τίτλο «The Real ‘Fake News’ Is The Mainstream Media»[1], ο αρθρογράφος του Forbes, Tom Basile, αναφερόμενος στην κάλυψη της προεκλογικής εκστρατείας της Αμερικής, εξηγεί τους λόγους που το αμερικανικό κοινό «γυρίζει» την πλάτη στα κατεστημένα ΜΜΕ, αντιλαμβανόμενο πως οι ισορροπημένες πολιτικές αναλύσεις μολονότι απόλυτα ευκταίες, δεν είναι εφικτές. (…)
Οι μελετητές εκτιμούν ότι η αξιοπιστία που απολαμβάνουν τα ΜΜΕ από το κοινό είναι συνισταμένη της εμπιστοσύνης του κοινού στο ειδησεογραφικό περιεχόμενο, της εμπιστοσύνης απέναντι σε αυτούς που μεταδίδουν τις ειδήσεις και τέλος της εμπιστοσύνης απέναντι στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ (Williams, 2012).
Υπό αυτό το πρίσμα καθίσταται σαφές ότι η αξιολόγηση της αξιοπιστίας των ΜΜΕ από το κοινό είναι μια περίπλοκη διαδικασία, κατά την οποία το κοινό δεν στηρίζεται μόνο σε αυτό καθαυτό το μεταδιδόμενο περιεχόμενο, αλλά προσμετρά το συνολικότερο περιβάλλον παρουσίασης της προσφερόμενης είδησης (Carr και συν., 2014:3).
Από την πλευρά του ο Μαcek (2017:3), διακρίνει δύο μορφές δυσπιστίας απέναντι στα ΜΜΕ: α) την αντανακλαστική δυσπιστία (reflexive distrust), η οποία πηγάζει από την πεποίθηση ότι τα ΜΜΕ αδυνατούν να εκπληρώσουν την επαγγελματική τους αποστολή, όπως η διασταύρωση και η τεκμηρίωση των γεγονότων μέσω «πηγών», η τήρηση των κανόνων δεοντολογίας και ο σαφής διαχωρισμός σχολίου και γνώμης και β) την θεμελιώδη δυσπιστία (fundamental distrust), η οποία ανθεί στις περιπτώσεις όπου τα ΜΜΕ εκλαμβάνονται ως δυνάμεις αλλοτρίωσης των ισχυουσών απόψεων, ιδεών και πεποιθήσεων (σε αυτή την περίπτωση τα ΜΜΕ δεν «αντιπροσωπεύουν» το κοινό και εκλαμβάνονται ως «εχθρικά» απέναντι στο συλλογικό «εμείς»).
Όπως παρατηρεί ο Ηaas (2006:351), η σταδιακή διάβρωση της πολιτισμικής κυριαρχίας των παραδοσιακών ΜΜΕ πρέπει να ιδωθεί τόσο στο πλαίσιο της ανάδυσης νέων εναλλακτικών μορφών στα πρότυπα της συμμετοχικής δημοσιογραφίας, όσο και των μεγάλων σκανδάλων που έπληξαν την αξιοπιστία μεγάλων ειδησεογραφικών οργανισμών τα τελευταία χρόνια, όπως για παράδειγμα η υπόθεση τoυ δημοσιογράφου Jayson Blair στην εφημερίδα ΝewYork Times[4].
Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η ανάδυση του «σκεπτικισμού»[5] απέναντι στα παραδοσιακά ΜΜΕ, ο οποίος πηγάζει από την αξιολόγηση των προθέσεων των δημοσιογράφων από το κοινό, καθώς το τελευταίο φαίνεται όλο και περισσότερο να βρίσκεται «σε επιφυλακή» για δημοσιογραφικές πρακτικές που ξεφεύγουν από τα επαγγελματικά πρότυπα άσκησης της δημοσιογραφίας. Έρευνες έχουν καταγράψει ότι μια συχνή αιτία ενόχλησης του κοινού είναι η εκ των άνω προσπάθεια ερμηνείας των γεγονότων, υπονοώντας ότι το κοινό είναι ανήμπορο να προβεί στα δικά του συμπεράσματα και να τεκμηριώσει τις δικές του κρίσεις, με αποτέλεσμα η καχύποπτη στάση που οι δημοσιογράφοι διατηρούσαν απέναντι στους κυβερνητικούς αξιωματούχους να είναι πλέον έκδηλη και στην αντιμετώπιση του Τύπου από το κοινό (Jones, 2004:62). Στο ίδιο μήκος κύματος, μελέτες που εστιάζουν στη δομή των ειδήσεων αποδεικνύουν ότι η μονοδιάστατη παρουσίαση ενός θέματος που επικεντρώνεται είτε στα θετικά είτε στα αρνητικά μιας δεδομένης κατάστασης, εκλαμβάνεται ως μεροληπτική, με αποτέλεσμα η γενικότερη αξιοπιστία του μέσου να μειώνεται στα μάτια του κοινού (Fico, Richardson & Edwards , 2009).
Μέσα σε αυτό το κλίμα, οι πολίτες δείχνουν να εμπιστεύονται σε μεγαλύτερο βαθμό ανεξάρτητα επιχειρηματικά εγχειρήματα στο χώρο του διαδικτύου, ακόμη και blogs, μολονότι αναγνωρίζουν ότι δεν λειτουργούν με βάση τις επαγγελματικές νόρμες της δημοσιογραφίας (Kim και Johnson, 2009:298).
Η διαδραστικότητα και η συμμετοχικότητα στις οποίες στηρίζονται σε μεγάλα βαθμό αυτές οι ανεξάρτητες μορφές ενημέρωσης αποτελούν το «εχέγγυο» της αξιοπιστίας τους (Bowman και Willis, 2003), ακόμη κι αν το παραγόμενο προϊόν δεν φέρει την σφραγίδα αναγνωρισμένων επαγγελματιών του κλάδου. Είναι ακριβώς αυτή η αντίστροφη διαδικασία παραγωγής των ειδήσεων, από τη «βάση προς τα πάνω», η οποία μοιάζει να νομιμοποιεί τις εναλλακτικές μορφές ενημέρωσης και παράλληλα να αποτελεί την απάντηση απέναντι στο κύμα σκεπτικισμού προς τα κατεστημένα ΜΜΕ και ενάντια σε κάθε μορφή «δημοσιογραφικής αυθεντίας».
Είναι χαρακτηριστικό ότι έρευνες που έχουν επικεντρωθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φανερώνουν ότι οι χρήστες ενημερώνονται μέσα από το ειδησεογραφικό περιεχόμενο που αναρτούν οι διαδικτυακοί τους «φίλοι» και στο βαθμό που οι τελευταίοι εκλαμβάνονται από τους χρήστες ως καλύτερα ενημερωμένοι ή ειδικοί σε συγκεκριμένα θέματα, αναδεικνύονται σε καθοδηγητές γνώμης εντός της διαδικτυακής κοινότητας.
Ολόκληρη η ανάλυση και η συνέχεια εδώ https://medianalysis.net/2018/03/30/tetarti-eksousia/