αναδημοσίευση από το neostrategy.gr
Μετά την καταγγελία στο Συμβούλιο της Ευρώπης για την βίαιη επίθεση και σύλληψη του δημοσιογράφου Γιώργου Ανδρούτσου, ένας ακόμη διεθνής οργανισμός αξιολογεί αρνητικά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και της δημοσιογραφίας. Το διεθνές Ινστιτούτο Τύπου IPI που αποτελεί “θεσμικό” συνομιλητή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δημοσίευσε την ετήσια έκθεση αξιολόγησης των ΜΜΕ, του ελέγχου και εποπτείας από κρατικά -θεσμικά όργανα και της διαπλοκής πολιτικής και οικονομικής εξουσίας. Η αρχική σημείωση στην έκθεση ότι η Ελλάδα έχει τη χαμηλότερη κατάταξη ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ελευθερία του Τύπου- για το 2024 η χώρα βρίσκεται στην 88η θέση- δίνει τον τόνο για τη συνολική αξιολόγηση.
Συστημικές απειλές για τη δημοσιογραφία, αρνητικοί δείκτες στην εποπτεία
Η αξιολόγηση του IPI στην τελευταία έκθεση- αντίστοιχη έχει εκπονηθεί ήδη για την Ουγγαρία, Βουλγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Ρουμανία και Φιλανδία- για την Ελλάδα στηρίζεται σε τέσσερις βασικούς δείκτες, την κατάσταση των ιδιωτικών ΜΜΕ, την παρουσία των δημόσιων Μέσων, το σύστημα χρηματοδότησης και της κρατικής διαφήμισης και τη λειτουργία των ανεξάρτητων ρυθμιστικών αρχών για τα ΜΜΕ. Παράλληλα καταλήγει σε σειρά συστάσεων προς την κυβέρνηση προκειμένου να θωρακιστεί η ελευθερία του Τύπου και ο πλουραλισμός.
Ιδιωτικά Μέσα ενημέρωσης: Αρχίζοντας από την απορρύθμιση του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου, αναφέρεται πως τα ελληνικά ΜΜΕ χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό συγκέντρωσης στα χέρια λίγων επιχειρηματιών που έχουν σημαντική πολιτική επιρροή. Μια απόπειρα ρύθμισης των ΜΜΕ έγινε το 2015 με τη θεσμοθέτηση των τηλεοπτικών αδειών οι οποίος τελικά δόθηκαν το 2017. Η υψηλή συγκέντρωση ιδιοκτησίας στα χέρια λίγων πλούσιων οικογενειών και εφοπλιστών που διατηρούν πολιτικούς δεσμούς με τα πολιτικά κόμματα και ιδιαίτερα με τη Νέα Δημοκρατία που είναι κυβέρνηση έχει οδηγήσει σε περιορισμό της πολυφωνίας και του πλουραλισμού. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει αφθονία μέσων ενημέρωσης, μεταδίδεται μονοδιάστατη πληροφόρηση. Με τη κρίση των μνημονίων πολλοί παραδοσιακοί όμιλοι κατέρρευσαν και τη θέση τους πήραν εταιρείες ολιγαρχών.
“Ο έλεγχος και η κατάχρηση των μέσων ενημέρωσης για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων συμφερόντων, είτε πολιτικών είτε εταιρικών, είναι αυτό που ανησυχεί όλους όσους επιμένουν στην ανεξάρτητη δημοσιογραφία”, επισημαίνεται στην Έκθεση.
Αξιολόγηση: Νομοθεσία σύμφωνη με τις διατάξεις της ευρωπαϊκής Οδηγίας: Εν μέρει
Αποτελεσματική πολυφωνία: Όχι
Δημόσια μέσα ενημέρωσης: Η ΕΡΤ και το εθνικό πρακτορείο ειδήσεων από την ίδρυση τους υπόκεινται σε σικτό κυβερνητικό έλεγχο. Η ΕΡΤ εξακολουθεί να μην διαθέτει συντακτική και θεσμική ανεξαρτησία, ενώ δεν υπάρχουν δικλείδες που διασφαλίζουν την προστασία της από πολιτικές και κυβερνητικές επιρροές. Οι διευθυντές και οι διευθυντές ειδήσεων όπως η ηγεσία της δημόσια ραδιοτηλεόρασης επιλέγονται από την εκάστοτε κυβέρνηση και αλλάζουν όταν αλλάξει η κυβέρνηση. Και τα δυο Μέσα εποπτεύονται απευθείας από τον πρωθυπουργό και στα δύο Μέσα έχουν καταγραφεί πολλές περιπτώσεις λογοκρισίας και παραβίαση του πλουραλισμού και της πολυφωνίας.
Αξιολόγηση: Νομοθεσία σύμφωνη με τις διατάξεις της Οδηγίας:Εν μέρει
Αποτελεσματική ανεξαρτησία: Όχι
Χρηματοδότηση μέσω κρατικών κονδυλίων: Στην Ελλάδα υπάρχει έντονη οικονομική εξάρτηση των μέσων ενημέρωσης από το κράτος γεγονός που τα καθιστά επιρρεπή σε παρεμβάσεις και αυτολογοκρισία. Η κρατική διαφήμιση είναι ανεπαρκώς ρυθμιζόμενη, με αποτέλεσμα να λειτουργεί συχνά ως έμμεση επιδότηση με αντάλλαγμα την προβολή κυβερνητικής πληροφόρησης. Υπάρχει ακόμη κατάχρηση αυτών των κρατικών κονδυλίων προς τα φιλικά μέσα ενημέρωσης που στηρίζουν την κυβέρνηση.
Αξιολόγηση: Νομοθεσία σύμφωνη: Εν μέρει.
Δίκαιη και διαφανής κατανομή των κρατικών κονδυλίων στα μέσα ενημέρωσης: Όχι
Η κατάσταση των ανεξάρτητων ρυθμιστικών αρχών: Η ανεξάρτητη αρχή ελέγχου και εποπτείας, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης παρά το γεγονός ότι τα μέλη του επιλέγονται από την αρμόδια για τη διαφάνεια κοινοβουλευτική επιτροπή, καταγράφεται ισχυρή κυβερνητική παρέμβαση. Επιπλέον οι περιορισμένοι πόροι χρηματοδότησης για τη λειτουργία του και η υποστελέχωση του, παρεμποδίζουν την αποφασιστική παρέμβαση του στο χώρο των ΜΜΕ.
Αξιολόγηση: Νομοθεσία σύμφωνη με την οδηγία- Ναι. Αποτελεσματική ανεξαρτησία: Όχι
Με βάση τα παραπάνω η Έκθεση του IPI συνιστά στην κυβέρνηση να λάβει μια σειρά μέτρων για την ενίσχυση της πολυφωνίας και της ελευθερίας των ΜΜΕ στη χώρα.
ΤΙ ΣΥΝΙΣΤΑ Η ΕΚΘΕΣΗ
- Θέσπιση νομικών διατάξεων για τη διασφάλιση ανεξαρτησίας του ΕΣΡ, ενίσχυση του ρόλου του.
- Μεταβίβαση των Μητρώων Τύπου και ηλεκτρονικών Μέσων από την προεδρία της κυβέρνησης (Μαξίμου) σε ανεξάρτητο φορέα εκτός κυβέρνησης.
- Το Μητρώο ιδιοκτησίας Μέσων ενημέρωσης οφείλει να είναι δημόσιο και προσβάσιμο στο κοινό.
- Οι οργανισμοί ΜΜΕ οφείλουν να παρέχουν πληροφορίες και τις ιδιοκτησίες τους, να δημοσιοποιούν το μετοχικό τους κεφάλαιο έως φυσικού προσώπου.
- Η εξασφάλιση με αντικειμενικό τρόπο της συντακτικής ελευθερίας και ανεξαρτησίας. Θα πρέπει να θεσπιστούν ισχυρές εσωτερικές διασφαλίσεις που θα αποτρέπουν κάθε μορφή παρέμβασης από τους ιδιοκτήτες και άλλα πολιτικά και επιχειρηματικά συμφέροντα.
- Το κριτήριο της διαφάνειας και ο πλουραλισμός θα πρέπει να είναι κυρίαρχα στην αξιολόγηση των ΜΜΕ.
- Να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία της ΕΡΤ και του εθνικού πρακτορείου ειδήσεων με τον τερματισμό της εποπτείας τους από το Γραφείο του Πρωθυπουργού.
- Η θέσπιση ενός ανεξάρτητου μηχανισμού παρακολούθησης των ΜΜΕ που θα εγγυάται τη συμμόρφωση με τα νομικά πρότυπα συντακτικής ανεξαρτησίας, της ισορροπημένης πληροφόρησης και της αποστασιοποίησης από συμφέροντα. Ο μηχανισμός αυτός θα πρέπει επίσης να αξιολογεί την αποτελεσματικότητα του τηλεοπτικού οργανισμού κατά την εκπλήρωση της αποστολής δημόσιας υπηρεσίας.