Του Χρήστου Ιερείδη**
(αναδημοσίευση από topontiki.gr)
Σε διάστημα περίπου 90 ημερών ανεστάλη η έντυπη έκδοση δύο εφημερίδων. Στις 25 Ιουνίου έπαψε η καθημερινή έκδοση της Αυγής και στην εκπομπή του Σεπτεμβρίου έγινε γνωστό ότι σταματάει να τυπώνεται η On Time. Το λουκέτο και στις δύο περιπτώσεις είναι η κοινή συνισταμένη. Τα χαρακτηριστικά διαφορετικά. Η μια ήταν κατ εξοχήν πολιτική εφημερίδα. Η άλλη αντλούσε θεματολογία από την ιδιωτική ζωή προβεβλημένων προσώπων. Η Αυγή είε μερικές εκατοντάδες φύλλο σε καθημερινή βάση- αναιμική κυκλοφορία. Η On Time του ομίλου Παραπολιτικών, είχε πωλήσεις παραπάνω από ικανοποιητικές, κατά πως λένε εργαζόμενοι της. Εν τω μεταξύ ακούγονται ψίθυροι για το -αβέβαιο- μέλλον μιας ακόμη εφημερίδας, με ιστορικό τίτλο.
Η γενική εικόνα εντείνει τον προβληματισμό και είναι ιδιαιτέρως ανησυχητική. Σε μια εξαετία (2018-2024) οι πωλήσεις φύλλων μειώθηκανκατά 60,5%. Το 2018 οι ετήσιες πωλήσεις ήταν στα 54.208.108 φύλλα και το 2023 διαμορφώθηκαν στα 28.203.839 φύλλα ετησίως, σύμφωνα με στοιχεία του πρακτορείου Άργος και της ΕΛΣΤΑΤ.
Σε αυτή τη συνθήκη, κρίσιμη για την βιωσιμότητα εφημερίδων και περιοδικών, την ερχόμενη Πέμπτη (11/10) θα πραγματοποιηθεί το 2ο Ετήσιο Συνέδριο της Ένωσης Ιδιοκτητών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΙΗΕΑ),στο Ίδρυμα Θεοχαράκη με τίτλο «Εφημερίδες 2025». Το συνέδριο αναμένεται να εστιάσει σε κρίσιμα ζητήματα για τη βιωσιμότητα του Τύπου, με κεντρικά θέματα τη στρατηγική ενίσχυση των εφημερίδων, τις νέες επιχειρηματικές προκλήσεις, και την παραγωγή ποιοτικού περιεχομένου.
Τα περιοδικά επίσης βιώνουν αιμορραγική κατάσταση, ασχέτως αν τα μεγέθη είναι διαφορετικά από εκείνα των εφημερίδων. Από τα 20,6 εκατ. τεύχη ετησίως το 2018, οι πωλήσεις τους διαμορφώθηκαν στα 12,4 εκατ τεύχη το 2023 (μεταβολή -51,8%).
Οι πολιτικές και αθλητικές εφημερίδες αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες μειώσεις, με πτώσεις 9,4% και 10,4% αντίστοιχα από τη μια χρονιά στην άλλη (2023/2022), ενώ περιοδικά όπως τα αθλητικά και τα ποικίλης ύλης έχουν πληγεί δραματικά. Από το 2022 στο 2023 η κυκλοφορία των αθλητικών εκδόσεων μειώθηκε κατά 12,4% και κατά 51,5% στα ποικίλης ύλης.
Η αναγνωσιμότητα των έντυπων μέσων υποχωρεί κατά 75% την τελευταία δεκαετία. Τα στοιχεία αυτά αποτυπώνουν την κρίση του κλάδου, με τους αναλυτές να επισημαίνουν ότι η επιβίωση των εφημερίδων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την προσαρμογή τους στις σύγχρονες τεχνολογικές και αναγνωστικές τάσεις, καθώς και από τη δυνατότητά τους να διατηρήσουν και να ενισχύσουν το κύρος τους ως αξιόπιστες πηγές ενημέρωσης. Υπάρχει εξάλλου και ο παράγοντας της δωρεάν ενημέρωσης από τις ψηφιακές ειδησεογραφικές εκδόσεις ακόμα και εκείνες που δεν έχουν έγχαρτη υπόσταση.
Πολλές ιστορικές εφημερίδες (Ελευθεροτυπία, Αυριανή, Εξπρές, Επενδυτής, Ισοτιμία, Η Χώρα, Χρηματιστήριο, Φίλαθλος, Ελεύθερος) αναγκάστηκαν να σταματήσουν την κυκλοφορία τους, ενώ άλλες αναζήτησαν λύσεις στον ψηφιακό κόσμο.
Το «Έθνος», σταμάτησε την έντυπη κυκλοφορία της το 2017 και διέκοψε και τη δεύτερη ζωή της επί των ημερών του ιδιοκτήτη Ιβάν Σαββίδη. Άλλη μια εφημερίδα που αναγκάστηκε να κλείσει είναι η «Ημερησία», η οποία κυκλοφορούσε από το 1896 και αποτελούσε μια από τις πιο γνωστές οικονομικές εφημερίδες στην Ελλάδα. Το κλείσιμο της το 2017 ήταν επίσης αποτέλεσμα της πτώσης των εσόδων από διαφημίσεις και της μετάβασης του κοινού σε ψηφιακές πλατφόρμες για την ενημέρωση- αποθέωση της δωρεάν ενημέρωσης.
Η κατάσταση για τον περιοδικό Τύπο είναι εξίσου ανησυχητική. Οι πωλήσεις περιοδικών μειώθηκαν κατά 20,7% το 2023 (σε σχέση με το 2022), σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ). Τα τηλεοπτικά περιοδικά και τα περιοδικά ποικίλης ύλης, που παραδοσιακά συγκέντρωναν το ενδιαφέρον του ελληνικού αναγνωστικού κοινού, σημείωσαν σημαντικές απώλειες πωλήσεων κατά 17% και 12,7% αντίστοιχα. Ακόμη μεγαλύτερη ήταν η πτώση στις κατηγορίες εξειδικευμένων περιοδικών, όπως τα παιδικά περιοδικά και τα αθλητικά, τα οποία κατέγραψαν μείωση πωλήσεων πάνω από 30%.
Το συνέδριο, υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Βουλής των Ελλήνων και με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εκδοτών Εφημερίδων (ENPA), θα φιλοξενήσει ομιλητές από διεθνείς εκδοτικούς οργανισμούς. Μέσω καίριων παρεμβάσεων και ομιλιών ανωτάτων στελεχών ευρωπαϊκών Εκδοτικών Οργανισμών αλλά και συζητήσεων πάνελ με διοικητικά και δημοσιογραφικά στελέχη από την εγχώρια αγορά, θα εστιάσει σε ζητήματα στρατηγικής που να εξασφαλίζουν την βιωσιμότητα του Τύπου (όπως το αναδυόμενο επιχειρηματικό μοντέλο, ο ρόλος της Πολιτείας, οι επενδυτικές προτεραιότητες κ.α.), θέματα παραγωγής και διάθεσης ποιοτικού πρωτογενούς περιεχομένου, ζητήματα επιχειρησιακής και εμπορικής ανάπτυξης αλλά στο νέο θεσμικό πλαίσιο, ειδικά στην Ευρωπαϊκή Νομοθεσία.
Κεντρικοί ομιλητές θα είναι οι Μπερτράν Γκι, γενικός διευθυντής του τομέα Ειδήσεων στον όμιλο Le Figaro, Ηλίας Κοντέας, γενικός διευθυντής στην European Newspaper Publishers Association (ΕΝΡΑ), Φίλιππο Νταβάντζο, επικεφαλής του Τομέα Παραγωγής στην La Repubblica. Το συνέδριο πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Βουλής των Ελλήνων και του υπουργείου Τύπου ενώ έχει και την θεσμική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εκδοτών Εφημερίδων (European Newspaper Publishers Association – ENPA).
Ψηλά στην ατζέντα του φετινού Συνεδρίου της ΕΙΗΕΑ είναι, ως θέμα, τα σοβαρά ζητήματα σχετικά με την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων που αντιμετωπίζει ο ελληνικός Τύπος.
Πολλές εφημερίδες έχουν καταγγείλει την καταχρηστική πρακτική διάφορων ιστοτόπων να αναρτούν χωρίς άδεια και αντάλλαγμα άρθρα και οπισθόφυλλα, πλήττοντας σημαντικά τα έσοδά τους.
Η ΕΙΗΕΑ έχει προειδοποιήσει ότι αυτές οι πρακτικές «γεννούν» έννομες συνέπειες για τους παρανομούντες. Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα είναι οι εφημερίδες να διατηρούν το δικαίωμα να επιλέγουν την εμπορική πολιτική που θεωρούν κατάλληλη για την προσέλκυση διαφημιστικών εσόδων, εντός των κανόνων του υγιούς ανταγωνισμού.
Το Δ.Σ. της ΕΙΗΕΑ, υπό την προεδρία του Νίκου Χατζηνικολάου, τον οποίο πλαισιώνουν ο Αντιπρόεδρος Γιώργος Δήμας (Alter Ego), ο Γραμματέας Τάσος Μπούρας (SportDay) και ο Ταμίας Γιώργος Μιχαλόπουλος (Ελεύθερη Ώρα), έχει θέσει ως στόχο να προωθήσει ουσιαστικές συζητήσεις για τη στήριξη του κλάδου.