Η έρευνα δημοσιεύεται σε συνεργασία με το The Intercept ως μέρος του έργου Gaza Project, μια συνεργασία 50 δημοσιογράφων από 13 οργανισμούς μέσων ενημέρωσης συντονισμένη από το Forbidden Stories για να διερευνήσει τις επιθέσεις σε δημοσιογράφους στη Γάζα.
Τα αποτελέσματα της έρευνας αφηγούνται την αλληλένδετη ιστορία τριών δομών στην Πόλη της Γάζας που αποδεικνύει πώς μια υποτιθέμενη προειδοποιητική σειρά τηλεφωνικών συνομιλιών οδήγησε τρεις δημοσιογράφους στον θάνατό τους.
Το ρολόι δεν είχε ακόμα χτυπήσει τα μεσάνυχτα στις 9 Οκτωβρίου, όταν ο Σαΐντ Αλ-Ταουϊλ έπεσε σε βαθύ ύπνο στο γραφείο του στον Πύργο Αλ-Γκεφάρι, το ψηλότερο κτίριο της Πόλης της Γάζας. Ο συνάδελφός του, Αλάα Αμπού Μοχσέν, τον άκουσε να ροχαλίζει. Ήταν οι πρώτες μέρες του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα και ο Αλ-Ταουίλ δεν κοιμόταν πολύ. Ούτε, για να το πούμε, και ο Αμπού Μοχσέν.
Ο Αλ-Ταουίλ, ο 37χρονος αρχισυντάκτης του Πρακτορείου Ειδήσεων Χάμσα, είχε σχεδόν εγκατασταθεί στο ψηλό γραφείο του, δουλεύοντας ασταμάτητα, μέχρι αργά το βράδυ, για να καλύψει την ισραηλινή επίθεση. Περισσότερο από μία ώρα μετά που ο Αλ-Ταουίλ αποκοιμήθηκε, κάπου μετά τη 1 μετά τα μεσάνυχτα άρχισαν να διαδίδονται φήμες ότι ο Πύργος Χάτζι, ένας άλλος ψηλός πύργος κοντά στο κτίριο Αλ-Γκεφάρι, πρόκειται να δεχθεί επίθεση από τους Ισραηλινούς.
Ο Πύργος Χάτζι φιλοξενούσε τοπικά και διεθνή γραφεία μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων (Agence France Presse -AFP). Ο πανικός των ανθρώπων που έφευγαν από τον πύργο των 12 ορόφων ήρθε μετά από τηλεφωνική επικοινωνία ενός ισραηλινού στρατιωτικού αξιωματικού με τουλάχιστον τέσσερα άτομα, διατάζοντάς τους να εκκενώσουν τον Πύργο Χάτζι, σύμφωνα με τις μαρτυρίες δύο παραληπτών των προειδοποιήσεων καθώς και υπάρχοντος βίντεο από μια κλήση για αυτό τον λόγο.
Καθώς οι άνθρωποι που έφευγαν από το κτίριο προσπαθούσαν να μπουν στα αυτοκίνητά τους και να φύγουν, αρκετοί από τους δημοσιογράφους της περιοχής πλησίασαν περισσότερο τον Πύργο Χάτζι. Ήθελαν να καλύψουν την είδηση: μια ισραηλινή επίθεση σε ένα κτίριο γνωστό που φιλοξενούσε τόσους πολλούς δημοσιογράφους θα είχε παγκόσμια απήχηση.
Ο Αμπού Μοχσέν είχε εν τω μεταξύ αποκοιμηθεί και όταν ξύπνησε, δεν είδε τον Αλ-Ταουίλ, όπως θυμάται αργότερα. Κοίταξε το τηλέφωνό του. Είχε χάσει δύο κλήσεις από τον Αλ-Ταουίλ. «Θα τον δω κάτω», σκέφτηκε ο Αμπού Μοχσέν, αποφασίζοντας να κατέβει να δει τι συμβαίνει στον δρόμο.
Αν και πολλές ισραηλινές επιθέσεις έρχονται χωρίς προειδοποίηση, ο στρατός μερικές φορές εκδίδει προειδοποιήσεις πριν χτυπήσει κτίρια όπου μπορεί να υπάρχουν άμαχοι. Στις πρώτες ώρες της 10ης Οκτωβρίου, εκδόθηκε μια τέτοια προειδοποίηση, αλλά αυτό που ακολούθησε αποδείχθηκε τραγικό.
Όταν η αεροπορική επίθεση τελικά συνέβη, δεν έπληξε ούτε τον πύργο Αλ-Γκεφάρι ούτε τον Πύργο Χάτζι. Αντίθετα, κατέστρεψε μια τρίτη δομή: ένα εξαώροφο κτίριο κατοικιών που ονομάζεται Βαβέλ, το οποίο βρισκόταν ακριβώς στον δρόμο μεταξύ των δύο πύργων. Καθώς το Βαβέλ κατέρρευσε σε ερείπια, τουλάχιστον εννέα άνθρωποι σκοτώθηκαν, συμπεριλαμβανομένων τριών δημοσιογράφων που είχαν μετακινηθεί στην περιοχή του κτιρίου για να καλύψουν το υποτιθέμενο πλήγμα κατά του Πύργου Χάτζι από ασφαλή απόσταση.
«Τα σώματα των δημοσιογράφων πέταξαν στον αέρα από την ένταση της έκρηξης», είπε ο Μανσούρ Κάλαφ, ο επιστάτης του Βαβέλ, που είδε την επίθεση από τον δρόμο.
Σε γραπτή δήλωση, ο ισραηλινός στρατός είπε ότι, στις 10 Οκτωβρίου, στόχος ήταν «μια εγκατάσταση» που χρησιμοποιούνταν από έναν ανώτερο μέλος της Χαμάς «στη συγκεκριμένη περιοχή». Είχε εκδώσει «προειδοποίηση στους κατοίκους του κτιρίου και της περιοχής να εκκενώσουν», δήλωσε ο εκπρόσωπος του στρατού.
«Οποιαδήποτε αξίωση ότι οι IDF οδήγησαν ανθρώπους να εκκενώσουν σε ζώνη επίθεσης είναι αβάσιμη και παράλογη.» Η δήλωση ανέφερε ότι η υπόθεση διερευνάται.
Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και το δίκαιο του πολέμου, ζητά από τις ένοπλες δυνάμεις να παρέχουν προειδοποιήσεις σε αμάχους πριν από μια επίθεση – όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν – αλλά οι προειδοποιήσεις πρέπει να είναι «πραγματικές». Στην επίθεση στο κτίριο Βαβέλ, η κλήση περιείχε ξεκάθαρα ψευδείς πληροφορίες.
Η ακόλουθη λεπτό προς λεπτό αφήγηση της αεροπορικής επίθεσης – βασισμένη στην ανάλυση βίντεο, ηχογραφήσεων και φωτογραφιών από την επίθεση και τις συνέπειές της – αποτελεί μέρος της πολύμηνης έρευνας της ομάδας των Αράβων Δημοσιογράφων για Ερευνητική Δημοσιογραφία (ARIJ).
Η ARIJ συγκέντρωσε περισσότερες από 25 συνεντεύξεις, συμπεριλαμβανομένων των μελών της οικογένειας των θανόντων και σχεδόν 20 αυτοπτών μαρτύρων της επίθεσης.
Τα αποτελέσματα της έρευνας αφηγούνται την αλληλένδετη ιστορία τριών δομών στην Πόλη της Γάζας – δύο πύργων που φιλοξενούν γραφεία μέσων ενημέρωσης και ενός χαμηλού κτιρίου διαμερισμάτων – που αποδεικνύει πώς μια υποτιθέμενη προειδοποιητική σειρά τηλεφωνικών συνομιλιών οδήγησε τρεις δημοσιογράφους στον θάνατό τους.
Ήταν μεταξύ των δημοσιογράφων που σκοτώθηκαν νωρίς στον πόλεμο. Η βία που εξαπέλυσε η ισραηλινή επίθεση έχει οδηγήσει στον θάνατο 1 στους 10 δημοσιογράφους στη Λωρίδα της Γάζας.
Ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα
Ο Αλ-Ταουίλ δεν ήταν μόνος. Οι δημοσιογράφοι που συγκεντρώνονταν στον Πύργο Αλ-Γκεφάρι, στη δυτική Γάζα, ξεκίνησαν τη δουλειά νωρίς. Ο κεντρικός τόπος συγκέντρωσης ήταν στα γραφεία του Παλαιστινιακού Ομίλου Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στον 16ο όροφο. Είχε πανοραμική θέα στη Γάζα, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο του PMG, Μοχάμεντ Σκάικ.
Ακριβώς στον δρόμο, λίγο πάνω από 300 μέτρα μακριά, ήταν ένα άλλο κτήριο που είχε συγκεντρώσει δημοσιογράφους: ο Πύργος Χάτζι, όπου το AFP καταλαμβάνει τους δύο τελευταίους ορόφους και παλαιστινιακά μέσα ενημέρωσης όπως το Al-Najah TV και το Ain Media έχουν επίσης τη βάση τους.
Ο Αλ-Ταουίλ και οι συνάδελφοί του πέρασαν δύο μέρες καλύπτοντας τον πόλεμο. Στις 8 Οκτωβρίου, ο ισραηλινός βομβαρδισμός κατά της Γάζας είχε ξεκινήσει με σφοδρή ένταση, με τις ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ να ανακοινώνουν ότι περίπου 130 στόχοι είχαν πληγεί. Ο Αλ-Ταουίλ προχώρησε στην κάλυψη της επίθεσης, αναρτώντας στη σελίδα του στο Facebook. Μετά την προειδοποίηση για τον Πύργο Χάτζι από τον ισραηλινό στρατό, ο Αλ-Ταουίλ φόρεσε ένα αλεξίσφαιρο γιλέκο και έσπευσε προς το κτίριο. Ο Σκάικ επέλεξε να παραμείνει στο γραφείο, γυρίζοντας την κάμερά του στον πύργο περιμένοντας την επίθεση.
Ο Αλ-Ταουίλ ενημέρωσε ορισμένους συναδέλφους για την εντολή εκκένωσης, συμπεριλαμβανομένων των δημοσιογράφων Μοχάμεντ Σόμπ και Χισάμ Νουάτζα του Πρακτορείου Κχαμπάρ, ώστε να μπορούν να καλύψουν τους βομβαρδισμούς. Κατευθύνθηκαν προς τον Πύργο Χάτζι μαζί με τον Σάμερ Αλ Ζάανιν, έναν άλλο δημοσιογράφο που βρισκόταν στον Πύργο Αλ-Γκεφάρι εκείνο το βράδυ, ο οποίος είπε ότι πήγε εκεί γιατί μια επίθεση σε ένα διεθνές πρακτορείο ειδήσεων όπως το AFP θα ήταν μεγάλη είδηση.
Στις 2:12 περίπου μετά τα μεσάνυχτα, καθώς έβγαιναν από τον Πύργο Αλ-Γκεφάρι, ο Σόμπ και ο Νουάτζα έβγαλαν μια selfie στο ασανσέρ, με το τρίποδο, την κάμερα και τον τεράστιο φακό του Σόμπ ανάμεσά τους.
Την τελευταία φωτογραφία που πιθανά τράβηξε ποτέ.
Η τηλεφωνική παγίδα του «αξιωματικού»
Δεν είναι σαφές πόσες προειδοποιητικές κλήσεις εξέδωσε το Ισραήλ το βράδυ της επίθεσης. Σύμφωνα με αρκετούς αυτόπτες μάρτυρες, κάποια στιγμή μετά τη 1 π.μ., ένας κάτοικος της περιοχής έλαβε κλήση από έναν άνδρα που αυτοπροσδιορίστηκε ως ισραηλινός αξιωματικός. Ο καλών είπε ότι ο Πύργος Χάτζι πρέπει να εκκενωθεί επειδή πρόκειται να βομβαρδιστεί.
Ο Ρούσντι Αντίμπ, κάτοικος του κτιρίου Βαβέλ, άκουσε φασαρία έξω εκείνη τη στιγμή και κατέβηκε για να βρει έναν άνδρα που μιλούσε με τον ισραηλινό αξιωματικό σε ανοιχτή ακρόαση.
Δεν είναι σαφές αν ο αξιωματικός στη γραμμή ήταν ο ίδιος που είχε μιλήσει με τον προηγούμενο αναφερθέντα κάτοικο. Σε αυτές τις καταστάσεις, τα τηλέφωνα συχνά περνούν από χέρι σε χέρι και είναι δύσκολο να προσδιοριστεί.
Ο Αντίμπ είπε ότι ο ισραηλινός αξιωματικός έδινε εντολές εκκένωσης για τον Πύργο Χάτζι – και ότι ο αξιωματικός αναγνώρισε ότι στο στόχο υπήρχαν κάποια γραφεία μέσων ενημέρωσης.
Τρεις άνθρωποι που άκουσαν την κλήση επιβεβαίωσαν στην ARIJ και στο The Intercept ότι ο αξιωματικός καθόρισε τον Πύργο Χάτζι ως στόχο. Ένας από τους αυτόπτες μάρτυρες το άκουσε σε ανοιχτή ακρόαση και οι άλλοι δύο το άκουσαν απευθείας από τον ισραηλινό αξιωματικό.
«Νόμιζαν ότι ήταν Σε Ασφαλές Μέρος»
Αργά το βράδυ της 9ης Οκτωβρίου, οκτώ δημοσιογράφοι είχαν συγκεντρωθεί στο γραφείο του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων στον Πύργο Χάτζι.
Ο Γιάχια Χασούνα, ένας κάμεραμαν του πρακτορείου, ήταν απασχολημένος με την επεξεργασία πλάνων όταν επιστάτης του κτιρίου έφτασε με έκτακτες ειδήσεις: Φαίνεται πως υπήρξε κλήση από τον ισραηλινό στρατό για εκκένωση του κτιρίου.
Κανείς δεν ήξερε γιατί ο Πύργος Χάτζι θα ήταν στόχος. «Ήμασταν όλοι σε σοκ,» είπε ο Χασούνα. «Ποιος ήταν ο λόγος;»
Ήταν σχεδόν 2 π.μ. όταν ο δημοσιογράφος του AFP, Άντελ Ζαανόν, κάλεσε τον αρχισυντάκτη του γραφείου της Ιερουσαλήμ, Μαρκ Ζουρντιέρ. «Μην χάνετε λεπτό και εκκενώστε,» θυμάται να λέει ο Ζουρντιέρ στον Χασούνα. «Καλώ τον στρατό και επιστρέφω σε σας το συντομότερο.»
Μετά από μια γρήγορη κλήση, ο Ζουρντιέρ έστειλε τις συντεταγμένες του Πύργου Χάτζι στον ισραηλινό στρατό στο WhatsApp στις 2:03 π.μ.
Μέσα στο γραφείο του AFP στον Πύργο Χάτζι, το προσωπικό συγκέντρωσε κάμερες, τρίποδα, γιλέκα τύπου και κράνη. Μέσα σε λίγα λεπτά, έκαναν τον δρόμο τους έξω από το κτίριο. «Ξέρουμε ότι όταν ο ισραηλινός στρατός απειλεί έναν πύργο, θα βομβαρδιστεί, είτε μετά από 15 λεπτά, είτε μετά από μία ώρα είτε 30 λεπτά,» είπε ο Χασούνα. «Το έχουμε μάθει μέσω της κάλυψης των πολέμων.»
Καθώς οι δημοσιογράφοι έφευγαν από το κτίριο, ο Ζουρντιέρ έλαβε μια απάντηση από έναν αξιωματούχο του ισραηλινού στρατού: «Ελέγχουμε να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε. Αλλά αυτή τη στιγμή σας συνιστώ να ακολουθήσετε τις οδηγίες που λάβατε.»
Οι δημοσιογράφοι του AFP κατευθύνθηκαν προς τον Πύργο Αλ-Γκεφάρι, εκτός από τον Χασούνα, που επέλεξε να παραμείνει πιο κοντά στον Πύργο Χάτζι για πιο καθαρές φωτογραφίες της αναμενόμενης επίθεσης.
Στάθηκε κοντά στον Αλ-Ταουίλ, τον Σόμπ και τον Νουάτζα, τους οποίους αναγνώρισε ως συναδέλφους δημοσιογράφους αλλά δεν γνώριζε προσωπικά.
«Νόμιζαν ότι ήταν σε ασφαλές μέρος,» είπε ο Χασούνα.
Στις 2:19 π.μ., ο Αλ-Ταουίλ ανάρτησε ένα βίντεο στη σελίδα του στο Facebook. «Η εκκένωση του κτιρίου Χάτζι μετά από προειδοποιήσεις ότι θα βομβαρδιστεί,» έγραψε. «Όλη η περιοχή εκκενώθηκε προετοιμαζόμενη για την επίθεση στον Πύργο Χάτζι.» Ο Χασούνα στεκόταν κοντά στους τρεις δημοσιογράφους, αλλά αποφάσισε τελικά να κάνει πίσω μερικά μέτρα για να τραβήξει από διαφορετική γωνία λήψης.
Ολόκληρη την έρευνα τη διαβάζετε εδώ στην ιστοσελίδα neostrategy