Μετά το Omnia TV που έβγαλε το θέμα της φίμωσης στην κάλυψη και με γραπτό τρόπο των σημαντικών δικών, όπως στο Εφετείο για τη Χρυσή Αυγή την οποία καλύπτει το Golden Dawn Watch , έντονα αντέδρασε και η δημοσιογραφική ομάδα του The Manifold που λειτουργεί ήδη το Παρατηρητήριο στη δίκη για την Κιβωτό του Κόσμου. Μια ακόμη σημαντική δίκη που αγνοείται από τη συντριπτική πλειονότητα των ΜΜΕ.
Η δημοσιογραφική ομάδα του The Menifold μιλά για ολοφάνερη φίμωση των δικαστικών Παρατηρητηρίων από το υπουργείο Δικαιοσύνης. Καταγγέλλει με τον πιο έντονο τρόπο την νομοθετική απόπειρα του υπουργείου Δικαιοσύνης να καταργήσει τη λειτουργία των Παρατηρητηρίων σημαντικών δικών δημοσίου συμφέροντος.
Συγκεκριμένα, καταγγέλλουμε ως αντιδημοκρατική, αντισυνταγματική και ευθέως αντίθετη στην ελευθερία του Τύπου, την τροποποίηση του νόμου 3090/2002, η οποία ψηφίστηκε στις 5/7/2024 και με την οποία πλέον προβλέπεται ότι: «Απαγορεύεται η ολική ή μερική μετάδοση με οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως μέσω της τηλεόρασης, ραδιοφώνου, διαδικτύου και γενικά οποιουδήποτε τεχνολογικού μέσου, καθώς και η κινηματογράφηση, μαγνητοσκόπηση, ηχογράφηση και αποτύπωση της δίκης σε γραπτό κείμενο μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό, ενώπιον ποινικού, αστικού ή διοικητικού δικαστηρίου. Κατ’ εξαίρεση, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει τις ενέργειες αυτές, εφόσον συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι και συντρέχει ουσιώδες δημόσιο συμφέρον.»
Σε ανακοίνωσή του, μετά την κατακραυγή που έχει ήδη υπάρξει και μετά την έκδοση ανακοίνωσης από τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, το υπουργείο ψέγει το κόμμα της αντιπολίτευσης ότι δεν ξέρει να διαβάσει «απλές διατυπώσεις μια ισχύουσας από το 2002 ρύθμισης» και ισχυρίζεται ψευδώς ότι το μόνο που κάνει η τροποποίηση του νόμου είναι να προσθέτει στους απαγορευμένους τρόπους καταγραφής και το διαδίκτυο. Τον ίδιο ψευδή ισχυρισμό έχουν προτάξει παράγοντες του υπουργείου και σε συναδέλφους που έχουν ζητήσει εύλογες διευκρινίσεις.
Αυτό που το υπουργείο, ωστόσο, τεχνηέντως παραλείπει να σχολιάσει είναι ότι η κρίσιμη τροποποίηση σε σχέση με τον νόμο του 2002 βρίσκεται στην προσθήκη της φράσης «με οποιονδήποτε τρόπο», η οποία μάλιστα προστέθηκε πριν την εξειδίκευση που ακολουθεί τη λέξη «ιδίως».
Ο νόμος του 2002 προέβλεπε:
«Η ολική ή μερική μετάδοση από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, καθώς και η κινηματογράφηση και μαγνητοσκόπηση της δίκης ενώπιον ποινικού, πολιτικού ή διοικητικού δικαστηρίου απαγορεύεται.»
Η τροποποίηση που μόλις ψηφίστηκε προβλέπει:
«Απαγορεύεται η ολική ή μερική μετάδοση με οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως μέσω της τηλεόρασης, ραδιοφώνου, διαδικτύου και γενικά οποιουδήποτε τεχνολογικού μέσου, καθώς και η κινηματογράφηση, μαγνητοσκόπηση, ηχογράφηση και αποτύπωση της δίκης σε γραπτό κείμενο μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό, ενώπιον ποινικού, αστικού ή διοικητικού δικαστηρίου.»
Η διατύπωση αυτή και συγκεκριμένα η φράση «με οποιονδήποτε τρόπο» επιτρέπει σε κάθε δικαστήριο να απαγορεύσει στους δημοσιογράφους να καταγράφουν γραπτώς τα τεκταινόμενα της δίκης και να τα μεταδίδουν όπως επιτάσσει το λειτούργημά τους.
Έχουμε κάθε λόγο να θεωρήσουμε ότι η τροποποίηση αυτή πλήττει ευθέως τα Παρατηρητήρια δικών, όπως το Golden Dawn Watch για τη δίκη της Χρυσής Αυγής, το JackieOh Justice Watch για τη δίκη που αφορά τις συνθήκες θανάτου του Ζακ Κωστόπουλου, το Lignadis Trial Watch για τη δίκη Λιγνάδη και το Kivotos Trial Watch για τη δίκη της Κιβωτου του Κόσμου κ.ά.
Για του λόγου το αληθές, στις 8/7/2024, σε δικαστήριο της Μυτιλήνης, η Έδρα απαγόρευσε την γραπτή δημοσιογραφική ανταπόκριση του Παρατηρητηρίου #δίκη_Σαπφούς, ισχυριζόμενη πως η τροπολογία που τέθηκε σε ισχύ με τον Ν. 5119/2024 απαγορεύει την ανταπόκριση.
Οφείλουμε να είμαστε ξεκάθαροι: θεωρούμε ότι η καθολική απαγόρευση της καταγραφής της δίκης με οπτικοακουστικά μέσα, όπως προβλεπόταν στον νόμο του 2002, αποτελούσε ήδη μέτρο αντιδημοκρατικό και δίχως επαρκή αιτιολογία περιοριστικό της δημοσιότητας της δίκης και της ελευθερίας του Τύπου, δύο αλληλένδετων και συνταγματικά κατοχυρωμένων ελευθεριών.
Με σεβασμό, ωστόσο, στον ισχύοντα νόμο, τα Παρατηρητήρια χρησιμοποιούν πάντοτε και αποκλειστικά τη μέθοδο των γραπτών σημειώσεων που κρατούν οι δημοσιογράφοι τους, οι οποίοι παρίστανται στα ακροατήρια.
Η τροποποίηση του νόμου 3090/2002 με την προσθήκη της διατύπωσης «με οποιονδήποτε τρόπο» είναι προφανές ότι θέλει πρωτίστως να φιμώσει τα Παρατηρητήρια, τα οποία υπηρετώντας το δημόσιο συμφέρον προσφέρουν στο κοινό τη δυνατότητα να γνωρίζει τα ακριβή τεκταινόμενα σε δίκες που έχουν άμεσες επιπτώσεις στη ζωή του.
Ωστόσο, η διατύπωση είναι τέτοια που μπορεί να οδηγήσει σε απαγόρευση από οποιοδήποτε δικαστήριο ακόμη και της γραπτής μετάδοσης οποιασδήποτε κατά λέξη αποστροφής από τη δικαστική διαδικασία — πρόθεση που καθίσταται ακόμη διαφανέστερη από την αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου, η οποία θεωρεί ότι δημοσιότητα της δίκης σημαίνει μόνον την ανεμπόδιστη παρακολούθησή της στο ακροατήριο αλλά όχι την δημοσιοποίησή της «με κάθε λεπτομέρεια» στο κοινό. Αυτό που επιχειρείται εδώ, μ’ άλλα λόγια, είναι να αποφασίζουν τα δικαστήρια ποιες «λεπτομέρειες» θα δημοσιεύουν οι δημοσιογράφοι και ποιες όχι.
Το σκεπτικό αυτό οδηγεί στην αυτόματη επιβολή από τις δικαστικές αρχές οποιουδήποτε περιορισμού εκείνες αυθαίρετα κρίνουν στον τρόπο με τον οποίον οι δημοσιογράφοι που παρίστανται σε μία δίκη ενημερώνουν το κοινό τους.
Η επίθεση αυτή στην ελευθερία του Τύπου δεν θα γίνει δεκτή. Θα την πολεμήσουμε με όλες μας τις δυνάμεις.