Για τις δημοσκοπήσεις ισχύει απόλυτα το “πέστε μου τι απαντήσεις θέλετε για να θέσω κατόπιν τα ερωτήματα”. Ο ρόλος τους στη χειραγώγηση μιας ήδη, μέσω άλλων πολύπλοκων μηχανισμών, κατασκευασμένης κοινής γνώμης, έχει καταδειχθεί τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά στην πολιτική σκηνή. Ενόψει των εκλογών οι εταιρείες δημοσκοπήσεων έπιασαν πάλι στασίδι στο σαλόνι των κεντρικών τηλεοπτικών ειδήσεων. Οι μεγάλοι τηλεοπτικοί σταθμοί αναγγέλλουν τις δημοσκοπικές συνεργασίες τους υποσχόμενοι πως θα προσφέρουν μια “έρευνα κοινής γνώμης” κάθε μήνα. Τουτέστιν έξι ιδιωτικά κανάλια με διαπλεκόμενες πολυποίκιλες σχέσεις με το πολιτικό σύστημα συν η κρατική τηλεόραση της ΕΡΤ.
Στο χορό της χειραγώγησης με αυξημένες απαιτήσεις να αποκτήσουν πρωταγωνιστικό ρόλο, θα μπουν οι έρευνες ιδρυμάτων, μεγάλων ειδησεογραφικών ιστοσελίδων και φυσικά του παραδοσιακού έντυπου Τύπου. Γίνεται κατανοητό πως κυριολεκτικά η κοινωνία θα βομβαρδιστεί με διαφόρων τύπων εκτιμήσεις, “αλήθειες”, σενάρια και λύσεις σε προεπιλεγμένα προβλήματα.
Ως προεκλογικές ντουντούκες οι έρευνες αυτές θα εκπληρώσουν το στόχο τους, να κατασκευάσουν φούσκες μιας άλλης, εικονικής πραγματικότητας φούσκες που θα μετουσιωθούν σε προκατασκευασμένα φόρουμ πολιτικής αντιπαράθεσης. Εκεί πέρα από την πραγματικότητα που βιώνεται καθημερινότητα από τους πολλούς, καλούνται να λάβουν θέση και να δράσουν πολιτικά κόμματα, πολιτικοί σχηματισμοί, φορείς και η ίδια η κοινωνία.
Οι δημοσκοπήσεις ποτέ δεν λειτουργούν αυτόνομα στη χειραγώγηση του κοινωνικού συνόλου. Έχουν ρόλο συμπληρωματικά με τα ΜΜΕ που αναλαμβάνουν να στήσουν και να διαδώσουν το κεντρικό αφήγημα, το οποίο δόθηκε με εκ των προτέρων παραγγελία.
Με βάση την παραγγελία του συγκεκριμένου συμπεράσματος ή κατεύθυνσης, διατυπώνονται τα ερωτήματα, εξειδικεύονται οι ερωτήσεις, φτιάχνεται το “δείγμα” ερωτηθέντων. Τα στοιχεία που υποθετικά ελέγχουν οι μηχανισμοί εποπτείας για την τήρηση δεοντολογίας, αφορούν αποκλειστικά στατιστικά στοιχεία. Κι αυτά ωστόσο καταπατούνται ασύστολα, όπως δείχνει η πρόσφατη εμπειρία.
Στο Μητρώο δημοσκοπήσεων του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης υπάρχουν αυτή τη στιγμή συνολικά 70 εταιρείες που διενεργούν έρευνες κοινής γνώμης. Πολλές από αυτές είναι διασυνδεμένες με ορατές ή αόρατες σχέσεις με συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα ή και με πολιτικά πρόσωπα.
Ματίνα Παπαχριστούδη
Δημοσιευμένο στο ΠΡΙΝ του Σαββατοκύριακου τον Οκτώβριο του 2022