Της Αγγέλας Νταρζάνου στην Αυγή
Στην Κύπρο έχουν μετακομίσει εδώ και καιρό οι ομάδες για τα γυρίσματα τηλεοπτικών σειρών, καθώς οι εταιρείες παραγωγής έλκονται από το χαμηλό κόστος παραγωγής και τη χαμηλή φορολογία. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί που παραγγέλνουν τις σειρές φαίνεται να εξυπηρετούνται επίσης, καθώς τα κόστη των σειρών μυθοπλασίας μειώνονται σημαντικά, παρ’ ότι το αποτέλεσμα συνήθως δεν είναι ικανοποιητικό και πάντως κινείται κάτω από τα στάνταρ της ελληνικής τηλεόρασης που γνωρίζαμε ώς τώρα. Την ίδια στιγμή, οι συνθήκες εργασίας είναι ιδιαίτερα πιεστικές για τους εργαζόμενους.
Ηθοποιοί, σκηνοθέτες, σεναριογράφοι, διευθυντές φωτογραφίας, διευθυντές παραγωγής, εικονολήπτες, τεχνικοί όλων των ειδικοτήτων που κλείνουν αυτόνομα δουλειές ή συμμετέχουν σε ομάδες, έχουν εγκατασταθεί στην Κύπρο ή πηγαινοέρχονται κάθε εβδομάδα για τα γυρίσματα. Τα περιθώρια είναι πολύ στενά στον ελλαδικό χώρο, καθώς η ανεργία στον οπτικοακουστικό κλάδο κινείται σε επίπεδα άνω του 90%. Σήμερα, όπως υπολογίζεται, στην Κύπρο γυρίζονται περί τις 10 σειρές μυθοπλασίας, οι οποίες θα προβληθούν στην τηλεόραση της Ελλάδας και της Κύπρου.
Πρόκειται για σειρές που ήδη προβάλλονται ή για άλλες που έχουν προγραμματιστεί από τα κανάλια για τη συνέχεια της σεζόν: «Μπρούσκο», «Δίδυμα Φεγγάρια», «Τα 5 κλειδιά», «Ζωή μου», «9 μήνες», «Προδοσίες» είναι μερικές μόνο από αυτές.
Ωστόσο, δεν είναι λίγοι οι επαγγελματίες, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, παραγωγοί, που αρνήθηκαν να συμμετέχουν στις κυπριακές παραγωγές, ενώ άλλοι έπειτα από μερικές εβδομάδες αναγκάστηκαν να διακόψουν τη συνεργασία ή… απολύθηκαν. Όπως εξηγούν, δεν είναι μόνο οι συνθήκες εργασίας που είναι εξοντωτικές, καθώς σε περιορισμένο χρόνο πρέπει να γυριστούν πολλά επεισόδια, ώστε να συμπιεστεί το κόστος -και παράλληλα «συμπιέζεται» και η ποιότητα- ούτε οι χαμηλές αμοιβές σε σχέση με τα εδώ δεδομένα – προ κρίσης βέβαια.
Αυτό που επικαλούνται όλοι, είναι οι συνθήκες παραγωγής, που οδηγούν σε μέτριο αποτέλεσμα. «Η Κύπρος έχει εξελιχθεί σε κέντρο παραγωγής, όμως είναι μια χώρα χωρίς παράδοση, χωρίς καμία κουλτούρα στην οπτικοακουστική παραγωγή και την εκπαίδευση της εικόνας. Στα team της δεν υπάρχουν ειδικότητες, όλοι κάνουν όλα, πράγμα αδιανόητο, όμως έτσι καλή δουλειά δεν γίνεται» λέει στην «Α» τεχνικός που εργάζεται καιρό στην Κύπρο. «Και η εξειδίκευση είναι άγνωστη γιατί δεν υπάρχει εκπαίδευση. Δεν υπάρχει πιστοποίηση. Γι’ αυτόν τον λόγο, ζητούν εξειδικευμένους επαγγελματίες από την Αθήνα, κυρίως δημιουργικές ειδικότητες, όμως συχνά δεν μπορούν να εργαστούν σε αυτές τις συνθήκες» συμπληρώνει.
Όπως εξηγεί σκηνοθέτης που έχει την εμπειρία της Κύπρου, «Η διαφορά είναι τεράστια σε μια δουλειά υψηλών προδιαγραφών. Οι τηλεθεατές έχουν την εμπειρία τηλεοπτικών σειρών από τον Κουτσομύτη, τον Μανουσάκη και άλλους και αντιλαμβάνονται τη διαφορά». Η αλήθεια είναι ότι οι ελληνοκυπριακές σειρές, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, όπως π.χ. το «Μπρούσκο», δεν φαίνεται να συγκινούν το τηλεοπτικό κοινό, το οποίο επιπλέον έχει στερηθεί τις ελληνικές παραγωγές μυθοπλασίας τα τελευταία πέντε χρόνια. Οι πρώτες μετρήσεις τηλεθέασης δείχνουν ότι οι σειρές κινούνται σε χαμηλά επίπεδα.
«Για παράδειγμα, από το πλατό λείπουν βασικές ειδικότητες» εξηγεί ο σκηνοθέτης. «Βοηθοί παραγωγής, ηλεκτρολόγοι, σκρίπτ». «Τι είναι οι σκριπτ;» «Είναι η ειδικότητα που φροντίζει τη λογική και τη ‘συνέχεια’ των σκηνών, αφού, ως γνωστόν, οι σκηνές δεν γυρίζονται με τη σειρά που τις παρακολουθούμε ως τηλεθεατές, αλλά συνολικά, ανάλογα με τον χώρο. Οι σκριπτ είναι αυτοί που χτυπούν την κλακέτα σε κάθε σκηνή. Εξασφαλίζουν ότι δεν μπορεί, π.χ., ένας ηθοποιός να μπαίνει στο σπίτι ξυρισμένος και να τον βλέπουμε στην επόμενη σκηνή μέσα στο σπίτι αξύριστο. Ή μια ηθοποιός να βγαίνει από το σπίτι με κόκκινο φόρεμα και να περπατάει στον δρόμο με μπλε. Ή μια σκηνή που σύμφωνα με το σενάριο είναι νυχτερινή να φωτίζεται σαν μέρα. Αυτό εξασφαλίζει ο σκριπτ και αυτό ορισμένες φορές δεν υπάρχει».
Οι εργασιακές συνθήκες είναι επίσης προβληματικές. Αν και ο κλάδος έχει συνηθίσει στη 10ωρη και 12ωρη εργασία, πλέον το ωράριο επιμηκύνεται ακόμη περισσότερο. Ο χώρος των οπτικοακουστικών στην Κύπρο δεν είναι οργανωμένος σε σωματεία, ακριβώς λόγω της έλλειψης παράδοσης, και δεν καλύπτεται από εργασιακή νομοθεσία. Αποτέλεσμα αυτού, εκτός από τα εξαντλητικά ωράρια, είναι να διακόπτονται συνεργασίες εν μέσω γυρισμάτων και να παίρνονται πίσω έπειτα από παρεμβάσεις των καναλιών από την Αθήνα, που δεν μπορούν να αφήσουν μια παραγωγή χωρίς, π.χ., διευθυντή φωτογραφίας.
Το μόνο κίνητρο για τη μεταφορά των παραγωγών στην Κύπρο είναι το οικονομικό, που έχει δύο όψεις: Η μία είναι το χαμηλότερο κόστος παραγωγής κατά περίπου 30%. Τι σημαίνει αυτό; Ότι το κόστος παραγωγής ανά επεισόδιο στην Κύπρο κοστίζει περί τις 10.000 – 12.000 ευρώ, όταν στην Ελλάδα φτάνει τις 25.000 – 50.000 ευρώ (προ κρίσης από 50.000 – 150.000 ευρώ). Πολλά λεφτά. Η δεύτερη όψη είναι η φορολογία. Στην Ελλάδα ο φόρος επί των κερδών αγγίζει το 29% και προκαταβάλλεται για το επόμενο έτος, ενώ στην Κύπρο είναι μόλις 12%. Το ίδιο ισχύει και για τους συντελεστές, ηθοποιούς κ.λπ., οι οποίοι επιλέγουν να ιδρύσουν εταιρεία στην Κύπρο και να φορολογούνται εκεί, παρά στην Ελλάδα, ως μισθωτοί ή ως ελεύθεροι επαγγελματίες.
«Οι show business είναι ακριβές business» μας λέει ελλαδίτης παραγωγός, όχι από τους πολύ παλιούς, αλλά από τους πολύ επιτυχημένους. «Στην Ελλάδα ο κλάδος των τεχνικών έχει ισχυρή συνδικαλιστική εκπροσώπηση και υψηλά μεροκάματα σε σχέση με άλλους εξειδικευμένους επαγγελματίες άλλων κλάδων. Εάν σε αυτό προσθέσει κανείς τις καλλιτεχνικές ειδικότητες, σκηνοθέτη, υπεύθυνο φωτογραφίας, ηθοποιούς κ.λπ., οι αμοιβές μπορεί να εκτοξευθούν και μαζί τους το συνολικό κόστος παραγωγής».
Το σύστημα «δούλευε» πάντως, έως ότου χτύπησε η κρίση, που διέλυσε τις ελληνικές παραγωγές τα προηγούμενα χρόνια. «Οι παραγωγές στην Ελλάδα είχαν υψηλά στάνταρ. Από ένα σημείο και μετά, το κόστος των σειρών δεν αντιστοιχούσε στο διαφημιστικό έσοδο των καναλιών και γι’ αυτό σταμάτησαν οι παραγωγές. Η Κύπρος έχει χαμηλότερης ποιότητας παραγωγές, ακριβώς γιατί ο πληθυσμός της, το τηλεοπτικό κοινό, δεν μπορεί να καλύψει ανταποδοτικά το κόστος μέσω διαφήμισης. Η τεχνογνωσία λείπει στην Κύπρο γιατί δεν υπάρχει ποσότητα παραγωγής. Έτσι λειτουργεί η ‘αγορά’» εξηγεί στην «Α» ο ελλαδίτης παραγωγός. Δεν παραλείπει επίσης να προσθέσει ότι, εκτός από τη μείωση των αμοιβών, έχει μειωθεί και το κέρδος των εταιρειών.