Συνέντευξη στη Ματίνα Παπαχριστούδη
Ο Νίκος Τσιμπίδας μάλλον δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Μέχρι και καρικατούρα σκίτσου έγινε την περίοδο του μαύρου στην ΕΡΤ. Ο δημοσιογράφος που ανακοίνωσε στον αέρα του Πρώτου Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας της ΕΡΤ στις 13 Ιούνη 2013 το λουκέτο στην κρατική ραδιοτηλεόραση, η φωνή του «Ψυχή βαθιά» που έμελε να βάλει τη σημειολογική σφραγίδα στον 2χρονο επίμονο, μαχητικό αγώνα των απολυμένων εργαζομένων της ΕΡΤ, βρίσκεται πλέον στην καρέκλα του συντονιστή. Από το χαράκωμα του αγώνα, στην καρέκλα στελέχους της «νέας» ΕΡΤ.
Η συζήτηση με τον Νίκο Τσιμπίδα για το mediatvnews.gr, οκτώ μήνες μετά την επάνοδο του σήματος της ΕΡΤ στις οθόνες μας, κρύβει μερικές εκπλήξεις. Και μιας και είναι η πρώτη φορά που «στέλεχος» της ΕΡΤ μιλά από το ραδιομέγαρο της Αγίας Παρασκευής για αυτά που συμβαίνουν, έχει σίγουρα μεγάλο ενδιαφέρον και πολλά μηνύματα. Ας αρχίσουμε…
-Τοποθετήθηκες σε αυτή τη θέση, ως συντονιστής του Πρώτου προγράμματος, κουβαλώντας το “Ψυχή βαθιά” ενός 22μηνου σκληρού αγώνα για το άνοιγμα της ΕΡΤ. Οκτώ μήνες μετά από μια θέση ευθύνης, στην οποία ανήλθες από το “οδόφραγμα” του αγώνα, πως νιώθεις;
Ήμουν και είμαι παιδί του Πρώτου. Θεωρώ τον εαυτό μου παιδί του ραδιοφώνου, παιδί της ειδησεογραφίας, ρεπόρτερ πάνω από όλα. Είτε από θέση ευθύνης είτε ως εργαζόμενος. Τι είχα εγώ στο μυαλό μου και το τι είχαμε στο μυαλό μας τα δυο χρόνια του αγώνα έχουν αποτυπωθεί με σαφήνεια στα συλλογικά μας κείμενα, τα οποία προέκυψαν μέσα από συλλογικές διαδικασίες. Κορυφαίο κείμενο αυτή την 2ετία ήταν το «Τι ΕΡΤ θέλουμε» που έπιανε όλο το φάσμα της επανίδρυσης της ΕΡΤ. Αυτό το κείμενο είναι πυξίδα μας, το σημείο εκκίνησης που θέσαμε. Αυτό που βρήκαμε εδώ είναι πολύ δύσκολο να περιγραφεί.
-Ναι, αλλά κάποια στιγμή θα πρέπει να ειπωθεί κι αυτό…
Είναι πολύ πιο εύκολο να χτίσεις σε μια γη που δεν έχει τίποτε παρά να χτίσεις πάνω σε ερείπια. Αυτό που βρήκαμε εδώ μέσα, ήταν ερείπια. Δεν θέλω να μπω σε πολλές λεπτομέρειες, αλλά δεν καταλαβαίνω πως αυτό το μόρφωμα που λεγόταν ΝΕΡΙΤ εξέπεμπε. Όταν δεν έχεις μεριμνήσει να έχεις βασικά πράγματα, όταν έχεις φροντίσει να μην έχεις βασικές λειτουργίες, τότε ναι, είναι «άθλος» που μπορείς και εκπέμπεις. Αλλά εσύ φταις για αυτό. Βασικό μέλημα όταν μπήκαμε στο ραδιομέγαρο τον περασμένο Ιούνιο ήταν να μπουν στη δουλειά οι εργαζόμενοι. Οι περισσότεροι ήταν εκτός ΝΕΡΙΤ, είτε συμμετείχαν στον αγώνα είτε όχι.
-Πόσοι ήταν δηλαδή στη ΝΕΡΙΤ;
Όλοι μαζί στη ΝΕΡΙΤ, ΕΡΤικοί και μη, ήταν περίπου 900 άτομα. Επιστρέψαμε λοιπόν, αλλά σε τι; Τεράστιες ελλείψεις σε εξοπλισμο, δεν λειτουργούσαν βασικές διοικητικές δομές, δεν υπήρχαν τα βασικά εργαλεία…Η ΕΡΤ που επανήλθε, άνοιξε με ένα υβριδικό καθεστώς, υπήρχε μια διοικητική δομή της ΝΕΡΙΤ που έπρεπε να λειτουργήσει στο κέλυφος της ΕΡΤ. Είναι σαν να δίνεις το πιο ωραίο αυτοκίνητο αλλά να του έχεις βάλει μηχανή από σκούτερ. Με αυτή τη δυσκολία έπρεπε να αρχίσουμε. Σε καιρούς κανονικότητας θα λέγαμε, “έχουμε χρονο θα το παλέψουμε, και θα τα καταφέρουμε”. Πέφτουμε όμως σε ένα καλοκαίρι που όσο το θυμόμαστε, τόσο ταραζόμαστε. Έχουμε μετρήσει, Eurogroup, Συνόδους Κορυφής, προεκλογική περίοδο, υπουργικά συμβούλια, συγκεντρώσεις, διασκέψεις, εκλογές, Συμφωνίες, Μνημόνια, μέτρα…Κι όλα αυτά έπρεπε να καλυφθούν από μια ΕΡΤ σε διαλυμένη κατάσταση και καλυφθηκαν, επαρκώς και κάτι παραπάνω από αξιοπρεπως.
-Τις απαιτήσεις που υπήρχαν λόγω επικαιρότητας τις κατανοώ. Από την άλλη όμως θα περίμενε κανείς ότι θα υπήρχε ο ενθουσιασμός της επιστροφής, η ικανοποίηση ενός αιτήματος που ήταν όλης της κοινωνίας. Μέσα μάλιστα από έναν αγώνα που ήταν ανοιχτός, διαρκής, με θέσεις και όραμα
Δυστυχώς δεν υπήρχε ενθουσιασμός! Να το θέσω αλλιώς. Το μούδιασμα υπερίσχυσε του ενθουσιασμού. Κακώς, αλλά συνέβη.
-Έχει σχέση αυτό με τον μηχανισμό της ΝΕΡΙΤ που λειτουργούσε έτσι κι αλλιώς και δεν μπορούσε να βρεθεί ισορροπία;
Δεν νομίζω ότι είναι θέμα ισορροπιών. Είναι θέμα της συλλογικοποίησης μιας αμηχανίας. Στην ΕΡΤ οι εργαζόμενοι της βίωσαν έναν μικρό εμφύλιο. Μετά από δυο χρόνια στα χαρακώματα, καλουνται να συνυπάρξουν, να συνεργαστούν. Όταν λοιπόν φεύγει το πρώτο συναίσθημα, έρχεται η αμηχανία και το μούδιασμα. Ένα κομμάτι εργαζομένων είχε μάθει να λειτουργεί διαφορετικά…Το μούδιασμα δεν είχε χρόνο να ξεπεραστεί καθώς επεσαν πάνω τους ένα σωρό γεγονότα. Πιστεύω ότι τώρα, οκτώ μήνες μετά, έχουμε φθάσει πλέον στο παρακάτω, έχουμε δώσει όλοι τις μικρές μας εξετάσεις και έχουμε να μετρηθούμε. Να μετρηθούμε με μια τεράστια κούραση και μια μεγάλη αμφισβήτηση.
-Μιλάς για τη νέα φάση πόλεμου που δέχεται η ΕΡΤ…Παρ΄ όλο που βγήκε ο Σίμος Κεδίκογλου και αναγνώρισε το «λάθος» του λουκέτου στην ΕΡΤ, υπάρχουν φωνές, οι οποίες δεν εντοπίζονται μόνο στο στρατόπεδο της Ν.Δ, που επιτίθενται συνεχώς στην ΕΡΤ. Δέχεστε έτσι μια διπλή επίθεση. Αφενός ότι πρέπει κάποια κομμάτια της να κλείσουν, αφετέρου ότι δεν τα πάτε καλά. Και η αλήθεια είναι πως δεν τα πάτε καλά.
Υπάρχει μια εμμονή με το κλείσιμο. Κάποιοι άνθρωποι έχουν εμμονή με το κλείσιμο και αν δεν είναι κλείσιμο, είναι απολύσεις, είναι περικοπές, είναι “αναδιάρθρωση”… Γενικά ορισμένοι έχουν εμμονές με αυτες τις πρακτικες, τους είναι πολύ εύκολο να κόψουν ή να καταστρέψουν και πολύ δύσκολο να δημιουργήσουν. Είναι αυτοί που κατηγορούν τους άλλους ότι έχουν ιδεοληψίες. Κι αυτό δεν είναι ψυχολογικό, είναι συγκεκριμένη πολιτική στάση. Είναι η πολιτική του εύκολου. Στις περιόδους κρίσης όμως χρειάζονται άνθρωποι για την πολιτική του δύσκολου, να δημιουργουν και όχι να καταστρέφουν. Να εμπνεουν άλλους ανθρώπους να δημιουργήσουν.
Ναι, η ΕΡΤ εξαρχής τρώει ξύλο. Τώρα τελευταία τρώει άσχημο ξύλο. Λογικό από τη μια, αφού ανήκει στο κράτος και την πιάνει η αντιπαράθεση του κράτους με τους media-άρχες, ο εύκολος στόχος λοιπόν είναι η ΕΡΤ. Δίνει αφορμές η ΕΡΤ; Δίνει. Άμα ήταν το BBC, η Γαλλική τηλεόραση, το RAI δεν θα έδινε; Φυσικά και θα έδινε. Πρόκειται για ένα ένα πλαίσιο όπου κάθε τι «δημόσιο» χτυπιέται. Δεν μπορεί ένα ολόκληρο σύστημα που έχει στοχοποιήσει την ΕΡΤ να φωνάζει επειδή επιτέλους ορίστηκαν προϊστάμενοι τμημάτων και υπηρεσιών, ή να “χτυπάν” την ΕΡΤ επειδή ζητήθηκε από κάποιους να “βάλουν πλάτη” απλά και μόνο κάνοντας αυτό για το οποίοι προσληφθηκαν. Βρσκουν όμως και “ανοιχτή” σε κάποια ζητηματα για αυτό και η πίεση αυξάνεται. Θα μιλήσω για το ραδιόφωνο. Τα υλικά, οι άνθρωποι της ΕΡΤ είναι συγκεκριμένοι, δεν είναι άλλοι από αυτούς του προ μαύρου. Το δύσκολο λοιπόν δεν είναι να κλείσεις το Πρώτο, το Τρίτο ή το Κόσμος. Το δύσκολο είναι να προσφέρεις ένα διαφορετικό προϊόν αλλά ως μια πραγματικά δημόσια ραδιοφωνία δεν μπορείς να έχεις την δικτατορία των αριθμών πάνω σου.
-Θα συμφωνήσω για τους αριθμούς, αλλά υπάρχουν κριτήρια. Τι έχει καταφέρει για παράδειγμα η ΕΡΤ και κυρίως ποιες είναι οι σχέσεις της με το κράτος, τι κάνει με τον έλεγχος πάνω της.
Πολύ σημαντικό αυτό που λες. Κοίτα σίγουρα η ΕΡΤ δεν είναι η τηλεόραση του 2ετούς αγώνα, αλλά δεν είναι και η ΕΡΤ πριν το μαύρο, που όλα τα στρογγύλευε. Επίσης δεν είναι η ΕΡΤ που θα έπρεπε να είναι, μπολιασμένη από τον 2χρονο αγώνα των εργαζομένων. Η ΕΡΤ θα πρέπει να συνδυάζει δηλαδή την πολυφωνία, την αμεροληψία, την αντικειμενικότητα με το θάρρος. Νομίζω όμως ότι πηγαίνει προς τα εκεί.
-Δεν θα διαφωνήσω αλλά… Ακούω απόψεις στον αέρα που μπορεί να στέκονται και αντιπολιτευτικά στην κυβέρνηση ή ενάντια σε κοινωνικούς φορείς. Και το αποδέχομαι γιατί υπάρχει η ελευθερία της άποψης. Όμως υπάρχει μόνο αυτή η άποψη και καμία άλλη! Δεν μπορεί για παράδειγμα να υπάρχει σε site της ΕΡΤ τίτλος «Είναι πολλοί οι 2.400 εργαζόμενοι στην ΕΡΤ», φράση που είπε ο καλεσμένος Γ. Φορτσάκης και αυτό να έχει επιλεχθεί για να τονισθεί.
Αυτό που μπορώ να σου πω είναι πως η κοινωνία πρέπει να μετέχει στον έλεγχο της ΕΡΤ. Να υπάρχει ένα Κοινωνικό Συμβούλιο το οποίο όμως θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο αδιαμεσολάβητο. Αυτό το Συμβούλιο θα μπορούσε να ασκεί έλεγχο σε όλο το φασμα της ΕΡΤ αλλά και θα καταθετει προτάσεις για το πρόγραμμα της. Η ΕΡΤ οφείλει να κερδίσει το στοίχημα της διάδρασής της με την κοινωνία. Αλλά για να επανέλθουμε, ακόμη όμως και αν κάνουμε όλα αυτά που πρέπει να γίνουν, θα αλλάξει η φιλοσοφία; Βγάζουμε από το μυαλό του δημοσιογράφου ότι δεν πρέπει να φοβάται 100 φορές αν πει κάτι παραπάνω; Αυτή είναι η πιο δύσκολη μάχη. Η μάχη της νοοτροπίας. Και επειδή δεν είμαστε άλλοι, είμαστε αυτοί προ του μαύρου και μετά από αυτό, να βρούμε τον τρόπο να πούμε τις ειδήσεις και να τις κάνουμε αλλιώς. Πρέπει να τολμάμε μερικές φορές περισσότερο.
-Ας πάμε στο θεσμικό πλαίσιο. Την άποψη μου τη γνωρίζεις, διαφωνώ με το νόμο, δεν νομίζω ότι αυτό το πλαίσιο μπορεί να οδηγήσει σε μια δημόσια τηλεόραση, αυτό που προσπαθούν να πουν είναι ότι η ΕΡΤ θα εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και μέχρι εκεί. Σε αυτό το πλαίσιο τι μπορείτε να κάνετε τόσο για τα εργασιακά που σκοντάφτουν στους περιορισμούς των ΔΕΚΟ όσο και για όλα τα άλλα, οικονομικά και προγραμματικά για τα οποία υπάρχει ένα ασφυκτικό πλαίσιο ελέγχου.
Θεωρώ ότι οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ πρέπει να επανακτήσουν τη συλλογικότητα τους και τη συλλογικοποίησή τους. Συλλογικότητα που υπήρχε πριν πέσει το μαύρο. Μην ξεχνάς πως πριν το μαύρο υπήρχε ήδη ένας 2ετής συνδικαλιστικός αγώνας που άρχισε όταν μέσα σε μια νύχτα έπαυσε να ισχύει η Συλλογική Σύμβαση εργασίας και βγήκε η ΚΥΑ που μετέτρεπε από την πίσω πόρτα τους δημοσιογράφους σχεδόν σε δημόσιους υπάλληλους. Αυτό δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μέσω αντιπροσώπευσης και ανάθεσης. Γνωρίζεις τις πολιτικές μου απόψεις, δεν τις έκρυψα ποτέ. Έχω υπάρξει συνδικαλιστής και θεωρώ ότι πιο αντιπροσωπευτικός και μαχητικός είναι ο συνδικαλισμός βάσης. Οπότε, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι πρέπει να διεκδικήσουν με συνελεύσεις, να απαιτούν ενημερώσεις από ανθρώπους που βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης. Σαφώς τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας θα τις υπογράψουν οι συνδικαλιστικές ενώσεις αλλά θα πρέπει να τις διεκδικούν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι. Και οι συλλογικές συμβάσεις είναι το πρώτο που θα πρέπει να προχωρήσει, δεν νοείται να χάσουμε τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Νομίζω πως ήδη έχουν γίνει επαφές με την ΕΣΗΕΑ.
Το δεύτερο είναι η σχέση μας με το κράτος. Για να αντιμετωπίσει η ΕΡΤ πιέσεις που σου λέω, δεν προέρχονται ντε και καλά, από την κυβέρνηση. Αν δει κάποιος τα χρήματα που δαπανά η ΕΡΤ για τις καλύψεις των πολιτικών κομμάτων θα μείνει έκπληκτος. Είναι βεβαίως συνταγματική επιταγή να καλύπτει τα πολιτικά κόμματα αλλά οφείλει να έχει ένα πλαίσιο, σε συνεννόηση με τα κόμματα και όχι να τα προσφέρει δωρεάν με pool στα ιδιωτικά κανάλια. Σε αυτό το πλαίσιο η ΕΡΤ θα πρέπει να διεκδικεί το χώρο της στο media-κό τοπίο. Έχει άπειρο χρόνο να παίξει μπάλα εκεί.
-Τι ακριβώς εννοείς, έχει άπειρο χώρο;
Θα μιλήσω για τη Ραδιοφωνία. Κάναμε ένα αφιέρωμα στη Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων. Το τι ακούσαμε δεν λέγεται. Μεχρι και ότι έχουμε καλέσει τα θινκ τανκ του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι ένα ζήτημα που καίει, για το οποίο δεν υπάρχει πληροφόρηση στην Ελλάδα Καλέσαμε τους πάντες, εκπροσώπους από όλα τα κόμματα Καλέσαμε επιστήμονες αλλά και ακτιβιστές, πανεπιστημιακούς αλλά και βουλευτές Ε, η ανταπόκριση στο αφιέρωμα ήταν πολύ μεγάλη, το γνωρίζουμε και από τα “χτυπηματα” στο Internet.
-Αυτό που λέγεται για την ΕΡΤ είναι ότι έχει πολλά μικρά κέντρα εξουσίας, τα οποία καθορίζουν το παιχνίδι…Υπάρχουν και τώρα, επηρεάζουν, ασκούν τη δική τους εξουσία.
Είχε παράκεντρα. Και η αλήθεια είναι ότι σε όλους τους μεγάλους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που θα θέλουν να είναι κοντά στην εξουσία, να την επηρεάσουν προς τη μια κατεύθυνση, προς ίδιον όφελος και λοιπά. Το θέμα είναι πόσος χώρος τους δίνεται. Κρίνοντας από εμάς, στο Ραδιόφωνο, ο χώρος που έχουν αυτή τη στιγμή είναι ασφυκτικά μικρός. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι το πως θα αλλάξουμε τη φιλοσοφία, την αντίληψη, το πως κάνουμε ειδήσεις, τον τρόπο που κάνουμε ρεπορτάζ, πως θα εντάξουμε την κοινωνία στα προγράμματά μας και αυτό το κάνουμε ήδη με την ζώνη “αλληλεγγύη στο Πρωτο” η οποία πρόκειται συνταμα να επεκταθει.
-Για αυτούς τους στόχους υπάρχουν «ανοιχτά αυτιά» ή το πρώτο που ακούς είναι «ποια είναι η γραμμή»;
Θα σου πω για το Ραδιόφωνο. Όσους μήνες είμαι εδώ έχω δεχθεί ένα και μόνο τηλεφώνημα από κόμμα και αυτό για τη διατύπωση ενός δικαίου αιτήματος. Ποια είναι η γραμμή μας; Είναι ότι λέμε ότι πρέπει να ειπωθεί, το λέμε όπως θα θέλαμε να μας το πούνε, έτσι ώστε να το καταλάβει ο ακροατής. Δεν έχει νόημα να πούμε το μεγαλύτερο αποκλειστικό που δεν θα το καταλάβει ο ακροατής, δεν έχει νόημα να πούμε την οποιαδήποτε αιχμηρή είδηση αν είναι να προσβάλουμετους ακροατές ή όσους εμπλεκονται στην είδηση. Αυτό που θέλουμε είναι πρωτογενές υλικό, όχι ένα δελτίο τύπου, μια είδηση copy paste από το ΑΠΕ, ή ένα θέμα που μας σέρβιραν γιατί έτσι βολεύει κάποιους.
– Δεν βαρέθηκες αυτούς τους 8 μήνες;
Όχι δεν νομίζω ότι θα βαρεθώ ποτέ. Εξοργίστηκα αυτούς τους 8 μήνες γιατί πολλές φορές μπουχτισα από συγκεκριμένες συμπεριφορές και νοοτροπιες. Μερικοί φαίνεται ότι πραγματικά δεν κατάλαβαν τίποτα από την τελευταία διετία, δυστυχώς, αλλά όσοι θέλουν να δημιουργήσουν δεν ειναι διατεθειμένοι να περιμένουν κάποιοι να ξυπνησουν ή να τους κουβαλησουν αν δεν έχουν τη διάθεση να προσφέρουν. Και αυτοί που θέλουν να δουλέψουν με όρεξη είναι η συντριπτική πλειοψηφία και το αποδεικνυουν καθημερινά. Μου λείπει το ρεπορτάζ, αυτό ναι. Κοίτα, η ΕΡΤ έχει 2.200 εργαζόμενους. Σε μεγάλο βαθμό τους έχει άνισα κατανεμημένους. Για παράδειγμα θα ήθελα περισσότερους ρεπόρτερ. Είναι η ΕΡΤ υπεράριθμη; Όχι δεν είναι. Για όλα αυτά που έχει και κάνει, όχι δεν είναι. Ελπίζω κάποια στιγμή να μπορέσουμε να πάρουμε συγκεκριμένους ανθρώπους για συγκεκριμένες ειδικότητες. Ξέρω πως η τηλεόραση δίνει σημασία στα δελτία ειδήσεων. Εμείς οφείλουμε να δώσουμε σημασία στην περιφέρεια. Να ρίξουμε ακόμη περισσότερο βάρος στην περιφέρεια.
-Ακούω φιλόδοξους στόχους…
Μετά από οκτώ μήνες έγινε ότι επρεπε να γίνει για να επανεκκινησει η ΕΡΤ. Αυτή την περίοδο είμαστε στην περίοδο του πραγματικού ξεκινηματος. Έχουμε πατήσει το reboot και είμαστε μπροστά σε μια άδεια οθόνη του υπολογιστή που μας λέει «γράψτε», «γράφτε το πρόγραμμα σας». Νομίζω ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Η ΕΡΤ δεν είναι tabula rasa, οφείλεις να κοιτάς τι αλλάζεις και σε ποια κατεύθυνση. Είναι πράγματα, τρόποι λειτουργίας και αντιλήψεις που πρέπει να αλλάξουν. Δεν μπορούμε να έχουμε “όπλα” του προηγούμενου αιώνα. Και οι θέσεις εργασίας πρέπει να προστατευθούν αλλά και αλλαγές απαιτούνται.
-Μια τελευταία ερώτηση. Είσαι πλέον στη διοίκηση, είσαι στέλεχος, πως σε αντιμετωπίζουν, πως εσύ αντιμετωπίζεις τα πράγματα
Δεν είμαι στη διοίκηση, δεν μετέχω στο ΔΣ… Ο καθένας έχει τη διαδρομή του, έχει τις απόψεις του και εμένα δεν έχουν αλλάξει οι απόψεις μου. Βέβαια η διαδρομή του καθένα μας δεν μπορεί να είναι ούτε πασαπόρτι ούτε για πάντα…Ναι, μετέχω στον μηχανισμό, άρα δεν μπορώ να κάνω συνδικαλισμό. Δεν μπορεί ο συνδικαλιστής να συνδιαλέγεται με όποιον έχει θέση ευθύνης, να γίνεται κουβέντα πίσω από κλειστές πόρτες. Ο καθένας έχει το ρόλο του.Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα σταματήσω να ενδιαφέρομαι για τα εργασιακά ή ότι θα σταματήσω να υπερασπιζομαι ενεργά τις πολιτικές μου απόψεις στο πεδίο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Για εμένα ο ρόλος του συντονιστή είναι αυτό που λέει ο τίτλος του. Να συντονίζει, να θέσει ένα πλάνο και να κάνει τους ανθρώπους να πιστέψουν σε αυτό αφού πρώτα το έχει πιστέψει ο ίδιος.