«Τιτιβίσματα στη σκοτεινή πλευρά του διαδικτύου». Μια Έρευνα του Μεσογειακού Ινστιτούτου Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR) για τους ανθρώπους και τα ρομπότ στη βιομηχανία της προπαγάνδας που αξίζει να διαβαστεί!
Η χρήση αλγορίθμων για τη διάδοση της πολιτικής προπαγάνδας είναι «ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία κατά της δημοκρατίας», προειδοποιούσαν κορυφαίοι ακαδημαϊκοί μέσω μιας πρόσφατης έρευνάς τους (Oxford Internet Institute, 2017). Το «κλειδί» για την επιτυχή διάδοσή των ψευδών ειδήσεων είναι ίδιο σε όλο τον κόσμο και δεν είναι άλλο από την αυτοματοποίηση. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν το πεδίο, όπου με την κατάλληλη τεχνική μπορεί με πέντε ανθρώπους να δημιουργηθεί η αίσθηση ότι πέντε εκατομμύρια άνθρωποι συζητούν για ένα θέμα.
Εσείς πόσο σίγουροι είστε ότι όσα διαβάζετε κάθε μέρα στις σελίδες σας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι αληθινά;
Το ερώτημα αποτέλεσε για τη δημοσιογραφική ομάδα του MIIR (www.miir.gr) την αφορμή για την πρώτη σε βάθος και με ανάλυση δεδομένων δημοσιογραφική έρευνα για τους ψεύτικους και αυτοματοποιημένους λογαριασμούς στο ελληνικό Twitter, εκεί που διεξάγεται ένας άγνωστος «πόλεμος» πολιτικής προπαγάνδας. Αυτός ο «πόλεμος» έχει κορυφωθεί τους τελευταίους μήνες ενόψει των εκλογικών αναμετρήσεων.
Στην πολύμηνη έρευνα του ΜIIR περιγράφεται η διαδικασία επηρεασμού της κοινής γνώμης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με επίκεντρο το Τwitter μέσω της κατασκευής εικονικών ψηφιακών δικτύων, τα οποία στοχεύουν στην πολιτική προπαγάνδα πολιτικών και κομμάτων, αλλά και στην προώθηση εμπορικών τηλεοπτικών προϊόντων. Αποκαλύπτουμε με ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα τον αντιδεοντολογικό τρόπο με τον οποίο πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα, βουλευτές, υποψήφιοι και influencers, ανώνυμοι και επώνυμοι, εκμεταλλεύονται αυτοματοποιημένα συστήματα (bots) για να προωθήσουν τις θέσεις τους, να κατατροπώσουν τους πολιτικούς αντιπάλους και κυρίως να επηρεάσουν αυτούς που καθορίζουν την πολιτική ατζέντα.
- Βασικά συμπεράσματα της έρευνας
- Τα μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα προωθούνται καθημερινά από πλήθος bots τα οποία συνδέονται με συγκεκριμένους λογαριασμούς πολιτικών στελεχών, influencers του διαδικτύου, δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης.
- Εντοπίσαμε στο δείγμα μας 476 bots σε σύνολο 3.698 λογαριασμών (12,87% του συνόλου)
- Τα bots παρήγαγαν το 57% των συνολικών ενεργειών στο twitter (tweets, retweets, mentions, quotes, replies, likes) κατά την περίοδο αναφοράς.
- Βρέθηκαν bots υποστηρικτικά όλων τα κομμάτων του Κοινοβουλίου, πλην της Ένωσης Κεντρώων.
- ΣΥΡΙΖΑ και ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ κατέχουν τη μερίδα του λέοντος ως προς την αυτοματοποίηση και μάλιστα με πολύ μεγάλη διαφορά σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο πολιτικό κόμμα. Η ΝΔ αρνήθηκε να σχολιάσει την έρευνα του MIIR. Ο ΣΥΡΙΖΑ αρνήθηκε οποιαδήποτε σχέση με αυτοματοποιημένους λογαριασμούς.
- Κατά τη διάρκεια των ομιλιών του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και του
Κυριάκου Μητσοτάκη στην ΔΕΘ 2018, αλλά και λίγες ώρες πριν και μετά, αυξήθηκε εντυπωσιακά ο όγκος των ενεργειών που έκαναν οι χρήστες. Αναλογικά αυξημένη είναι και η δραστηριότητα των bots στο ίδιο χρονικό διάστημα με στόχο την προώθηση της πολιτικής προπαγάνδας. - Δημιουργήσαμε ένα αλγοριθμικό γράφημα απεικόνισης χιλιάδων ελληνικών λογαριασμών στο twitter, αυθεντικών και bots, με βάση το πόσο αλληλεπιδρούν και αναπαράγονται μεταξύ τους. Είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζονται στην Ελλάδα τα μεγαλύτερα δίκτυα (clusters) των ελληνικών λογαριασμών στο twitter. Η παρούσα έρευνα υλοποιήθηκε αποκλειστικά από τα μέλη του MIIR σε συνεργασία με τον Δημήτρη Παπαευαγγέλου, μηχανικό λογισμικού και συνιδρυτή του MediaWatch.io, Civic Information Office.
- Ταυτότητα έρευνας
- 4 ερευνητές δημοσιογράφοι
- 2 ερευνητές δημοσιογράφοι fact-checkers
- 1 προγραμματιστής-μηχανικός λογισμικού
- 2 γεγονότα αναλύθηκαν: η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης 2018 και ο τελικός της εκπομπής “Greece’s Next Top Model”
- 28.419 μοναδικοί λογαριασμοί αντλήθηκαν (20.178 στην ΔΕΘ 2018 και 8.241 από το GNTM)
- 3.698 λογαριασμοί (twitter accounts) αναλύθηκαν δειγματοληπτικά
- 250.759 ξεχωριστά actions (tweets, rt, replies, quotes) εξετάστηκαν από αυτό το τυχαίο δείγμα
- 1 αλγόριθμος
- 350 ώρες αξιολόγησης λογαριασμών
- 20 συνεντεύξεις
- 5 μήνες έρευνας
- 1 γράφος απεικόνισης των δικτύων όλων των λογαριασμών δημιουργήθηκε.
Το MIIR ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2019 με στόχο την παραγωγή ερευνών και την προώθηση της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας για το δημόσιο συμφέρον. Η έρευνα δημοσιεύτηκε σε ειδικό ένθετο μαζί με την «Εφημερίδα των Συντακτών» τη Δευτέρα 20 Μαΐου 2019. Το σύνολο της έρευνας παρουσιάζεται στην ιστοσελίδα του MIIR (www.miir.gr) και στην ιστοσελίδα της «Εφ.Συν.». (www.efsyn.gr)
