Οι χυδαίες φράσεις σε βάρος αστυνομικών (μπάτσοι, γουρούνια, σκυλιά, κάψιμο σε φούρνους) προστατεύονται από την ελευθερία της έκφρασης; Με αυτό τον τίτλο η νομική ιστοσελίδα με θέματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (https://www.echrcaselaw.com/taftotita/) δημοσιεύει μια σημαντική απόφαση του Στρασβούργου με την οποία δικαιώθηκε Ρώσος μπλόγκερ που χαρακτήρισε τους αστυνομικούς “μπάτσους, γουρούνια, σκυλιά του καθεστώτος”! Κατά το δικαστήριο το “ύφος” και οι χυδαίες φράσεις από μόνες τους δεν αποτελούν προσβολή αλλά έμφαση της επικοινωνίας και ως τέτοια προστατεύεται από την ελευθερία της έκφρασης! Όσο για την αστυνομία το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θεωρεί πως πρέπει να δείχνει ανοχή…Την όλη υπόθεση και το σκεπτικό μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω από την αναδημοσίευση του θέματος από το echrcaselaw.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Savva Terentyev κατά Ρωσίας της 28.08.2018 (αριθ.προσφ. 10692/09)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Οξύς σχολιασμός σε blog εναντίον αστυνομικών. Κάτω από σχόλιο με τίτλο «μισώ τους μπάτσους ρε γαμώτο» ο προσφεύγων χαρακτήρισε τους αστυνομικούς ως γουρούνια, πιστά σκυλιά του καθεστώτος, μπάτσους, χαμηλού πνευματικού επιπέδου και ότι θα ήταν υπέροχο αν στο κέντρο κάθε ρωσικής πόλης υπήρχε ένας φούρνος, όπως στο Άουσβιτς, όπου δύο φορές την ημέρα θα καιγόταν οι άπιστοι αστυνομικοί.
Κατά τον σχολιάζοντα το κάψιμο θα ήταν το πρώτο βήμα για τον καθαρισμό της κοινωνίας από την εν λόγω βρωμιά. Τα εθνικά Δικαστήρια τον καταδίκασαν ποινικά. Το Δικαστήριο του Στρασβούργου έκρινε ότι τα σχόλιά του έγιναν με βάση τις ανησυχίες του σχετικά με τη συμμετοχή της αστυνομίας στην καταστολή της πολιτικής αντιπολίτευσης και υπογράμμιζαν την αποδοκιμασία του για το τι έβλεπε ως κατάχρηση εξουσίας. Η αστυνομία δεν είναι μια ευάλωτη ομάδα που χρειάζονταν αυξημένο επίπεδο προστασίας αλλά οφείλει να επιδείξει ιδιαίτερη ανοχή στην κριτική.
Το Δικαστήριο ανέφερε ότι η χρήση χυδαίων φράσεων από μόνη της δεν είναι αποφασιστική για την εκτίμηση μιας έκφρασης ως προσβλητικής, καθώς μπορεί να χρησιμεύσει απλώς και μόνο για λόγους έμφασης των επιχειρημάτων και του ύφους των σχολίων. Κατά το Στρασβούργο το ύφος αποτελεί μέρος της επικοινωνίας ως μορφή έκφρασης και προστατεύεται μαζί με την ουσία και την διακίνηση των ιδεών και των πληροφοριών.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η ποινική καταδίκη του προσφεύγοντος δεν εκπλήρωνε κάποια πιεστική κοινωνική ανάγκη. Διαπιστώθηκε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10).
ΣΧΟΛΙΟ-ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ
Σημαντική απόφαση για την ελευθερία της έκφρασης στον τομέα της κριτικής των αστυνομικών οργάνων. Η ανάλυση είναι ενδιαφέρουσα τόσο για τις χυδαίες εκφράσεις, όσο και για το ύφος, την επικοινωνία, τις μορφές έκφρασης αλλά και για το εύρος αποδοχής εκ μέρους των αστυνομικών της κριτικής σε βάρος τους.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Savva Sergeyevich Terentyev είναι Ρώσος υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1985 και ζει στο Steiermark (Αυστρία).
Τον Φεβρουάριο του 2007 η αστυνομία εισέβαλε στα γραφεία μιας εφημερίδας στη Ρωσική Δημοκρατία του Komi. Μία ΜΚΟ, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Memorial του Komi, εξέδωσε ένα δελτίο τύπου που επέκρινε τις ενέργειες της αστυνομίας, συνδέοντάς τις με μια τοπική προεκλογική εκστρατεία. Σημείωσε επίσης ότι η εφημερίδα υποστήριζε έναν πολιτικό ο οποίος βρίσκονταν σε αντιπαράθεση με τις τοπικές αρχές.
Ο επικεφαλής της Memorial δημοσίευσε το δελτίο τύπου στο blog του το οποίο έλαβε τρία σχόλια την ίδια ημέρα. Ένα σχόλιο χαρακτήριζε τους αστυνομικούς ως «πιστά σκυλιά του καθεστώτος». Ένας από τους γνωστούς του προσφεύγοντος ένας blogger και ένας δημοσιογράφος, έγραψαν επίσης για το περιστατικό αυτό στο blog του.
Την επόμενη μέρα, ο κ. Terentyev διάβασε όλο αυτό το υλικό, συμπεριλαμβανομένου του σχολίου για τους αστυνομικούς ως «πιστά σκυλιά». Με τη σειρά του έγραψε ένα σχόλιο στο blog του γνωστού του.
Κάτω από τον τίτλο, «Μισώ τους μπάτσους ρε γαμώτο», έγραψε ότι «Διαφωνώ με την ιδέα ότι «οι αστυνομικοί εξακολουθούν να έχουν τη νοοτροπία ενός καταπιεστικού σκληρού ραβδιού στα χέρια εκείνων που έχουν την εξουσία». Πρώτον, δεν είναι αστυνομικοί αλλά μπάτσοι. Δεύτερον, η νοοτροπία τους είναι ανίατη. Ένα γουρούνι παραμένει πάντα γουρούνι. Ποιος γίνεται αστυνομικός; Μόνο τα αποβράσματα και οι κακοποιοί – οι πιο χαζοί και οι λιγότερο μορφωμένοι εκπρόσωποι του ζωικού κόσμου. Θα ήταν υπέροχο αν στο κέντρο κάθε ρωσικής πόλης, στην κεντρική πλατεία … υπήρχε ένας φούρνος, όπως στο Άουσβιτς, όπου κάθε μέρα, ή και ακόμα καλύτερα, δύο φορές την ημέρα (δηλαδή το μεσημέρι και τα μεσάνυχτα) θα καιγόταν οι άπιστοι αστυνομικοί. … Αυτό θα ήταν το πρώτο βήμα για τον καθαρισμό της κοινωνίας από την εν λόγω βρωμιά».
Διεξήχθη έρευνα εναντίον του τον Μάρτιο του 2007 βάσει της νομοθεσίας για την υποκίνηση μίσους. Όταν η υπόθεση εκδικάστηκε, υποστήριξε ότι τα σχόλιά του ήταν μια συναισθηματική απάντηση στο δελτίο τύπου της Memorial και στα λοιπά σχόλια του ιστολογίου. Προέβη σε διάκριση μεταξύ των ειλικρινών αστυνομικών και των ανέντιμων «αστυνομικών» και δήλωσε ότι η αναφορά του στο Άουσβιτς ήταν υπερβολή. Ζήτησε συγγνώμη από τους πρώην φυλακισμένους ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και από τους «έντιμους» αστυνομικούς οι οποίοι προσβληθήκαν από τα σχόλια του.
Μετά την κλήση μαρτύρων και την ανάλυση των σχολίων του κ. Terentyev, το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο τον καταδίκασε τον Ιούλιο του 2008 για υποκίνηση μίσους και βίαιων πράξεων εναντίον αστυνομικών. Του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης ενός έτους.
Τα ένδικα μέσα που άσκησε απορρίφθηκαν. Απορρίφθηκαν τα επιχειρήματα του και έκριναν ότι ο σχολιασμός του δεν είχε ως στόχο να επικρίνει τα όργανα επιβολής του νόμου αλλά υποκινούσε δημοσίως σε πράξεις βίας κατά των αστυνομικών.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 10
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ήταν απαραίτητο να διεξαχθεί προσεκτική εξέταση του πλαισίου στο οποίο χρησιμοποιήθηκε η προσβλητική και σοκαριστική χρήση της γλώσσας, καθώς αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να γίνει διάκριση ανάμεσα στα σχόλια που προστατεύονταν από το άρθρο 10 και εκείνων που δεν υπάγονταν στο δικαίωμα αυτό. Στην περίπτωση του κ. Terentyev, το βασικό ζήτημα ήταν αν τα σχόλιά του, όταν διαβάζονταν στο σύνολό τους και στο πλαίσιο που καταχωρήθηκαν, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως προώθηση και υποκίνηση της βίας, του μίσους ή της μισαλλοδοξίας.
Τα σχόλιά του έγιναν με βάση τις ανησυχίες που εξέφρασαν άλλοι σχετικά με τη συμμετοχή της αστυνομίας στην καταστολή της πολιτικής αντιπολίτευσης και υπογράμμιζαν την αποδοκιμασία του για το τι έβλεπε ως κατάχρηση εξουσίας. Η χρήση των εικόνων που σχετίζονται με το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς ήταν ιδιαίτερα εχθρική και επιθετική, ωστόσο το Δικαστήριο δεν ήταν πεπεισμένο ότι τα λόγια του είχαν ως αποτέλεσμα την «φυσική εξολόθρευση» των αστυνομικών, όπως διαπίστωσαν τα εγχώρια δικαστήρια.
Το Δικαστήριο τόνισε ότι δεν ενέκρινε την επιλογή λέξεων του κ. Terentyev, η οποία θα μπορούσε να προσβάλλει τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος. Ταυτόχρονα, τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν ποτέ προβάλει αυτό το συγκεκριμένο ζήτημα εναντίον του. Ούτε η κυβέρνηση ούτε τα δικαστήρια ανέφεραν γιατί η αστυνομία, ιδιαίτερα, θα αισθανόταν αδικημένη από τέτοιες αναφορές.
Εξετάζοντας τα σχόλιά του σχετικά με την καύση των «άπιστων μπάτσων» ως προκλητική μεταφορά, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι ο προσφεύγων δεν είχε ζητήσει και παρακινήσει τέτοιες πράξεις βίας κατά συγκεκριμένου αστυνομικού ή αστυνομικών. Τα σχόλιά του απευθύνονταν στην αστυνομία ως δημόσιο όργανο και δεν είχαν ειπωθεί σε περιβάλλον ευαίσθητων κοινωνικών ή πολιτικών ζητημάτων ή εν μέσω μιας γενικής τεταμένης κατάστασης ασφαλείας στην περιοχή. Ούτε υπήρξαν συγκρούσεις, διαταραχές, διαδηλώσεις εναντίον αστυνομικών ή κάποια εχθρική ατμόσφαιρα και μίσους που σήμαινε ότι οι δηλώσεις του θα μπορούσαν να προκαλέσουν πραγματική απειλή φυσικής βίας εναντίον των αστυνομικών.
Επιπλέον, ήταν δύσκολο να θεωρηθεί και να χαρακτηριστεί η αστυνομία ως μια ευάλωτη ομάδα που χρειάζονταν αυξημένο επίπεδο προστασίας. Στην πραγματικότητα, η αστυνομία έπρεπε να επιδείξει ιδιαίτερη ανοχή στην κριτική, εκτός εάν ερχόταν αντιμέτωπη με προκλητικά σχόλια και ομιλία που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε άμεση υποκίνηση βίας εναντίον της.
Τα σχόλια του προσφεύγοντος έγιναν σε έναν αρκετά περιορισμένο κύκλο, αλλά τα δικαστήρια δεν είχαν εξετάσει ποτέ πόσοι άνθρωποι είχαν διαβάσει τα σχόλιά του.
Τα εθνικά δικαστήρια είχαν επικεντρωθεί στη μορφή και την σημασία των λέξεων του και δεν είχαν εξετάσει το γενικό πλαίσιο καθώς και δεν είχαν παράσχει καμία εξήγηση γιατί οι ενέργειές του αποτελούσαν κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια. Είχε καταδικαστεί σε ποινή φυλάκισης, η οποία πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Το Δικαστήριο ανέφερε ότι η προσβλητική γλώσσα μπορεί να μην εμπίπτει στην προστασία της ελευθερίας της έκφρασης, αν πρόκειται για δυσφήμιση, αλλά η χρήση χυδαίων φράσεων από μόνη της δεν είναι αποφασιστική για την εκτίμηση μιας έκφρασης ως προσβλητικής, καθώς μπορεί να χρησιμεύσει απλώς και μόνο για λόγους έμφασης των επιχειρημάτων και του ύφους των σχολίων. Για το Δικαστήριο, το ύφος αποτελεί μέρος της επικοινωνίας ως μορφή έκφρασης και προστατεύεται ως τέτοιο μαζί με την ουσία των ιδεών και των πληροφοριών που εκφράζονται (βλέπε και αποφάσεις Gül κ.α. κατά Τουρκίας, αριθ. 4870/02, § 41 της 8.6.2010, Grebneva και Alisimchik κατά Ρωσίας, αριθ. 8918/05, § 52 της 22.11.2016).
Συνολικά, τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν παράσχει σχετικούς και επαρκείς λόγους αναφορικά με την παρέμβαση στα δικαιώματα του προσφεύγοντος και η καταδίκη του δεν εκπλήρωνε κάποια πιεστική κοινωνική ανάγκη. Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 10.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο αποφάσισε ότι η διαπίστωση παραβίασης από μόνη της ήταν επαρκής δίκαιη ικανοποίηση για οιαδήποτε ηθική βλάβη που υπέστη ο προσφεύγων και του επιδίκασε ποσό 5.000 ευρώ για δικαστικά έξοδα και λοιπές δαπάνες
Αναλυτικά η απόφαση στην ιστοσελίδα hudoc.echr