Από τον Βασίλη Μηνακάκη στο ΠΡΙΝ
Αν αναρωτηθούμε ποιες είναι οι πραγματικές αιτίες των λεγόμενων «ασύμμετρων απειλών» δεν θα δυσκολευτούμε να τις βρούμε…
«Ασύμμετρες απειλές». Η έκφραση αυτή ακούγεται συχνά τελευταία και από τα πιο «υπεύθυνα» χείλη. Ποιες είναι αυτές οι απειλές; Το κύμα προσφύγων και μεταναστών στον Έβρο και ο κορονοϊός.
Ας αποδεχτούμε, προς στιγμήν, την έκφραση. Εύλογα, προκύπτει ένα ερώτημα, που αποφεύγουν να θέσουν όσοι την αναμηρυκάζουν: Πώς προέκυψαν αυτές οι απειλές; Έχουν αιτίες; Ή –ακόμα κι αν οφείλονται σε μη ελέγξιμους παράγοντες – τι καθόρισε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν ή δεν αντιμετωπίστηκαν.
Ας πάρουμε τον Έβρο. Ποιο ερώτημα δεν τίθεται καν; Πού οφείλεται η δημιουργία αυτού του κύματος προσφύγων-μεταναστών; Και εντάξει, ο Ερντογάν τους χρησιμοποιεί. Ωστόσο, τι του δίνει αυτή τη δυνατότητα. Οι ανταγωνισμοί των αστικών τάξεων στις περιοχές απ’ όπου προέρχονται πρόσφυγες και μετανάστες, οι διαγκωνισμοί πολυεθνικών και κρατών για τους εμπορικούς δρόμους και τις πηγές ενέργειας, τα καταπιεστικά καθεστώτα και η κοινωνική εξαθλίωση, οι αλλεπάλληλοι πόλεμοι. Αυτά είναι στην πραγματικότητα τα αίτια που δημιουργούν τις προσφυγικές ροές — η πραγματική ασύμμετρη απειλή. Αν αυτά εξέλιπαν, θα εξέλιπε και η δυνατότητα που έχει σήμερα ο Ερντογάν. Θα αντιμετωπιζόταν το πρόβλημα εν τω γενάσθαι. Αλλά περί αυτού, σιγή ιχθύος. Μη θίξουμε… «οικογένειες» — το ΝΑΤΟ, την ΕΕ, τον άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ.
Εντάξει, θα ‘λεγε κάποιος. Στο μεταναστευτικό-προσφυγικό μπορεί κανείς να αναγνωρίσει αιτίες. Στον κορονοϊό, όμως; Αφήνουμε κατά μέρος τις θεωρίες συνωμοσίας, που οργιάζουν τελευταία. Οι μεταλλάξεις και η δημιουργία νέων στελεχών με ποικίλη μεταδοτικότητα είναι στη φύση αυτών των μικροοργανισμών – άρα και οι κίνδυνοι, μικρότεροι ή μεγαλύτεροι, που προκύπτουν εξ αυτών παραμένουν υπαρκτή δυνατότητα. Αλίμονο αν υιοθετήσουμε την ύβρι ότι ο άνθρωπος έχει «προοδεύσει» τόσο ώστε να έχει χαλιναγωγήσει τη φύση και να έχει αποκλείσει τέτοια ενδεχόμενα. Αλίμονο αν αγνοήσουμε τα πλέον βασικά συμπεράσματα της θεωρίας του Χάους, ιδιαίτερα στην εποχή της πλανητικής διασύνδεσης. Το εκλαϊκευμένο παράδειγμα για το φτερούγισμα της πεταλούδας στη Βραζιλία που προκαλεί καταιγίδα στην Ευρώπη ή και τον κόσμο λέει άλλωστε πολλά…
Το πραγματικό ερώτημα, συνεπώς, είναι άλλο: Γιατί οι σύγχρονες κοινωνίες –με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον υποτιθέμενα πλούσιο ιταλικό Βορρά – βρέθηκαν ανοχύρωτες απέναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Γιατί, εδώ που πραγματικά χρειάζονταν «φράχτες» –πρόληψης, υγιεινής διατροφής, έγκαιρης διάγνωσης και αποτελεσματικής και δωρεάς θεραπείας– δεν υπήρχαν; Αν τεθεί έτσι το ζήτημα, γίνεται αντιληπτό ότι πραγματικά ασύμμετρη απειλή δεν είναι ο κορονοϊός αυτός καθ’ αυτός, αλλά η έλλειψη «οχυρώσεων» απέναντί του.
Για φανταστείτε, το ίδιο πάθος, η ίδια μαζική κινητοποίηση που χαρακτηρίζει τους εν Ελλάδι υπεύθυνους και τους «υπεύθυνους» προκειμένου να υπερασπίσουν τα σύνορα να είχε επιδειχθεί από τους κρατούντες όπου γης για να βελτιωθούν οι συνθήκες διατροφής και διαβίωσης, να παρασκευαστούν εμβόλια και αντιικά φάρμακα, να διαχυθούν σε κάθε γωνιά του πλανήτη επαρκείς δομές πρωτοβάθμιας περίθαλψης, να εξασφαλιστεί επάρκεια νοσηλευτικού προσωπικού και νοσοκομειακών μονάδων.
Γιατί οι σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες υψώνουν φράχτες στα σύνορα, αλλά είναι ανοχύρωτες απέναντι στον κορονοϊό;
Όχι! Δεν είναι δυνατόν κάτι τέτοιο, θα πουν. Αν γινόταν, θα κινδύνευαν τα πρωτογενή πλεονάσματα. Θα κινδύνευαν τα κέρδη της κάθε πολυεθνικής φαρμάκου και ιατρικού εξοπλισμού, του κάθε ιδιωτικού θεραπευτηρίου – του συστήματος της αγοράς και του κέρδους δηλαδή. Με άλλα λόγια, θα κινδύνευε η πραγματική ασύμμετρη απειλή. Η ίδια που γεννά τους πολέμους και τους ανταγωνισμούς — συνεπώς και τους πρόσφυγες και μετανάστες.
Το παράδειγμα της Ιταλίας αποκαλύπτει πολλά, καθώς εκεί –στην πιο ανεπτυγμένη περιοχή μιας αναπτυγμένης καπιταλιστικής χώρας που βρίσκεται στην «καρδιά» της ΕΕ και υιοθετεί απαρέγκλιτα τους πιο «μοντέρνους» οικονομικοκοινωνικούς μετασχηματισμούς του σύγχρονου καπιταλισμού– η θνητότητα από τον κορονοϊό είναι πολλαπλάσια απ’ ό,τι στην Κίνα. Γιατί; Όχι κυρίως γιατί έχει τον πιο γερασμένο πληθυσμό. Αλλά επειδή, προς… δόξαν όλων αυτών των μοντέρνων μετασχηματισμών, το σύστημα περίθαλψης είχε προσβληθεί από έναν ισχυρότερο ιό — της σκληρής λιτότητας στο σύστημα περίθαλψης και της παράδοσης βασικών δομών του σε ιδιώτες, μέσω μορφών όπως οι πολυδιαφημισμένες στην Ελλάδα ΣΔΙΤ (Συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα).
Από μια παράξενη ειρωνεία των πραγμάτων, ωστόσο, το πιο «μοντέρνο» στον σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο συνυπάρχει αξεδιάλυτα με το πιο σκοταδιστικό, γκρίζο, αποπνικτικό και αντιδραστικό. Αναπτύσσεται μαζί του μια οργανική σχέση αλληλοτροφοδότησης — σαν να πρόκειται για τα δύο πρόσωπα του Ιανού της κεφαλαιοκρατίας και όχι για «παρά φύση» κατάσταση. Τα «μοντέρνα» αίτια του μεταναστευτικού-προσφυγικού κύματος συνυπάρχουν με το δηλητήριο –ως αξίες και ως πράξη– του ρατσισμού, της ακροδεξιάς, του εθνικισμού, του νεοφασισμού. Και οι συνέπειες μιας ασθένειας που –πέραν των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του αιτίου της– παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις και λόγω του μοντέρνου καπιταλιστικού στάτους, συνυπάρχουν με τη σκοταδιστική εμμονή στη Θεία Κοινωνία.
Αναρωτιέται κανείς. Σε αυτές τις συνθήκες, πόσο προοδευτική μπορεί να θεωρηθεί η επιστήμη –εν προκειμένω η ιατρική– όταν αναδιπλώνεται μπροστά στο ενδεχόμενο εκκλησιαστικών αντιδράσεων και δεν τολμά να πει ανοιχτά και ευθαρσώς «μην μεταλαβαίνετε»; Πόσο μπορεί να πανηγυρίζει για την έκκληση του πρωθυπουργού να «ασκούνται τα θρησκευτικά καθήκοντα από το σπίτι», θεωρώντας την τολμηρή θέση, όταν στην ουσία λέει το ίδιο που είχε ήδη πει η Ιεραρχία για τον εκκλησιασμό, αλλά ξέχασε και αυτός να πει ορθά-κοφτά «όχι στη Θεία Κοινωνία εν μέσω της επιδημίας»;
Ο κορονοϊός,η αισχροκέρδεια και ο νόμος προσφοράς και ζήτησης
Αλήθεια; Πού είναι η περιλάλητη ιδιωτική πρωτοβουλία εν μέσω πανδημίας, αυτή που, σε αντίθεση με τις «άθλιες» δημόσιες υπηρεσίες, εγγυάται μια καλύτερη ζωή; Περίσσεψε η αγωνία της Λαγκάρντ για το ενδεχόμενο ενός νέου 2008. Ακόμα να στεγνώσουν τα δάκρυα των ιθυνόντων για τις επιχειρήσεις που υφίστανται πλήγματα. Και μεγάλη ετοιμότητα για να τις «τονώσουν» με ενέσεις δισεκατομμυρίων –από δημόσιο χρήμα εννοείται– σαν εκείνες που έκαναν στις τράπεζες μετά το 2008 ή να «τσοντάρουν» για να μην υπάρξουν απώλειες από την εκ περιτροπής εργασία των υπαλλήλων τους.
Αυτή είναι η μία πλευρά. Γιατί η άλλη είναι αυτό που το λένε «αισχροκέρδεια», αλλά στην πραγματικότητα είναι έκφραση ενός βασικού νόμου της καπιταλιστικής αγοράς: Του νόμου της προσφοράς και ζήτησης. Αίφνης, λοιπόν, οι τιμές στις μάσκες και τα αντισηπτικά πολλαπλασιάζονται. Το τεστ για τον κορονοϊό χρεώνεται ως και 280 ευρώ. Και προφανώς αυτό δεν κοστίζει στους έχοντες, επιτρέπει όμως στις εταιρείες να θησαυρίζουν, βοηθούντος και του πανικού που σπέρνουν τα ΜΜΕ. Άλλο ένα μότο της αστικής πολιτικής οικονομίας: «Κάντε την κρίση ευκαιρία» — φυσικά για κέρδη.
Τι θα έπρεπε και θα μπορούσε να γίνει; Να «επιτάξει» η πολιτεία όλα τα αναγκαία υλικά (μάσκες, αντισηπτικά, φάρμακα κ.λπ.) και να τα χορηγεί δωρεάν στους πολίτες – κι ας χάσουν οι εταιρείες. Να δώσει τη δυνατότητα να γίνεται το τεστ δωρεάν, τόσο στα δημόσια νοσοκομεία όσο και στα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα. Να «επιτάξει» όλα τα ιδιωτικά θεραπευτήρια και ιδιαίτερα τις μονάδες εντατικής θεραπείας. Να φορολογήσει έκτακτα το κεφάλαιο. Τόσο απλά.